پامیر؛ بام دنیا را بیشتر بشناسیم!

پامیر مجموعه ای از رشته کوه های متصل به هیمالیاست و در بین بلندترین مناطق کره زمین قرار دارد.

این رشته کوه ها از دیرباز در میان فارسی زبانان تحت عنوان بام جهان شناخته می شد.د

بخش عمده ای از این سرزمین به کشورهای تاجیکستان و قرقیزستان است و دیگر قسمت ها مربوط به کشورهای افغانستان و پاکستان می شود.

این رشته کوه ها از قسمت شرق به دشتستان ها و ریگزارهای ترکستان چین منتهی می گردد و در قسمت شمال به فرغانه وصل می شود و در جنوب آن هم رشته کوه قره قوروم قرار دارد.

مساحت رشته کوه های پامیر

ارتفاع پامیر ۷۸۹۹ متر می باشد. این رشته کوه ها چیزی در حدود ۷۰ هزار کیلومتر مربع مساحت دارند. ارتفاع این منطقه از سطح دریاها حدود ۴ هزار متر است و همین باعث سختی آب و هوای آن گردیده است، به طوری که فصل زمستان در اینجا هفت ماه به طول می انجامد.

فقط در یک ماه از سال آن هم در ماه ژوئیه شب های این منطقه شب نم نمی باشند و حرارتی که در طول روز بر این سرزمین حاکم است گاهی به ۷۰ درجه سانتی گراد نیز می رسد.

آب و هوای پامیر

پامیر دارای هوایی خشک است و بارش باران و برف چیزی است که شاید به ندرت در آن دیده شود.

بادهایی که در این منطقه می ورزند با اینکه خیلی سرد است اما تند و شدید نیست. خشکی آب و هوای منطقه پامیر باعث شده است که دریاچه های آن رو به کم شدن برود به طوری که برخی از این دریاچه ها به کلی از بین رفته اند.

اکثر دریاچه های پامیر به سمت مغرب یعنی آمودریا جاری هستند که به دریاچه آرال می ریزند و مابقی به طرف شرق یعنی رود تاریم سوق دارند.

کوهستان های پامیر

• قله اسماعیل سامانی ( قله استالین، قله کمونیسم ) با ارتفاع ۷۴۹۵ متر
• قله ابن سینا ( قله لنین ) با ۷۱۳۴ متر ارتفاع.
• قله کُرژِنفسکایا با ۷۱۰۵ متر ارتفاع
• قله چینی کنگور تاغ با ارتفاع ۷۶۴۹ متر که در قسمت شرقی پامیر واقع است و بلندترین قله این رشته کوه ها محسوب می شود.

مشخصات جغرافیایی پامیر

پامیر را به دو قسمت شرقی و غربی تقسیم کرد؛ پامیر شرقی بسیار صعب العبور است و به سرزمین های بلند تبت و قره قوم شباهت زیادی دارد. کوه های آن با این که ارتفاعی بیشتر از ۵ هزار و ۶ هزار متر هستند شبیه فلات های کم ارتفاع می باشند.

دشت های سرزمین پامیر در ارتفاع ۴ هزار تا ۵ هزار متری گسترده شده اند. خاک این منطقه شور و یخ زده است و گاهی اوقات پوشیده از خاک های توندرایی می باشد.

بادهایی که در این ناحیه می وزند از آنجا که از قله کوه ها عبور می کنند دارای بارش کمی بین ۷۵ تا ۱۰۰ میلی متر در سال هستند.

دریاچه های عمیقی از جمله دریاچه قره گل یا قراکول در برخی مناطق پامیر وجود دارند. تنها منبع سوخت محلی این منطقه درختچه ای به نام ترسکین است.

از نظر اقتصادی فعالیت زیادی در پامیر صورت نمی گیرد، تنها پرورش دام آن هم به روش کوچ نشینی که در مراتع طبیعی آن منطقه صورت می گیرد، از منابع اقتصادی این سرزمین به شمار می رود.

در پامیر شرقی رشته کوه پس‌آلای با ارتفاع ۶ هزار متر در برخی نقاط آن، امتداد دارد. در قسمت جنوبی این رشته کوه، رشته کوه های موزکول، علی چور شمالی، علی چور جنوبی و وخان قرار دارد.

مرزی که در میان پامیر شرقی و غربی به صورت قراردادی وجود دارد خطی است که از تاج رشته کوه زولومرت تا رشته کوه قرابولاغ و گردنه های پِشَرت و بعد تا منتهی الیه غربی دریاچه های سریز و یاشیل کول، مسیر علیای رود پامیر کشیده شده است.

قله های پوشیده از برف، دره های عمیق و رودهای تند آب از مشخصه های پامیر غربی به شمار می روند. پامیرهای غربی و شرقی دارای تفاوت های بسیار زیادی هستند. این دو قسمت با خط های شکسته دره ها از یکدیگر جدا می شوند.

پامیر شرقی از دره های عمیق آغاز می شود و کمی پایین تر در پامیر غربی دره ها باریکتر می شوند، فقط در هیمالیا و رشته کوه های آند در پرو دره هایی با این عمق وجود دارند.

در مرکز منطقه پامیر دریاچه سریز قرار دارد. این دریاچه بر اثر ریز کوه و سد کردن آب رود میان روستاهای سریز و اوسای به وجود آمده است.

این دریاچه طولی برابر با ۶۰ کیلومتر، مساحت ۸۸ کیلومتر و عمق ۵۰۵ متر دارد.

در سرزمین پامیر یخچال های طبیعی وجود دارد که مهمترین آنها گروم گرژیمایلو و فدچنکو هستند که قسمت عمده ای از رودهای آسیای مرکزی را تحت پوشش قرار می دهند.

از آنجا که پامیر دارای تنوع شرایط طبیعی و جغرافیایی است، خاک و پوشش گیاهی آن دارای تنوع زیادی است.

در پامیر شرقی درختی رشد نمی کند و بیشتر رستنی های آن گیاهان مخصوص دشت های کوهستانی از خانواده گون ها و گیاهان خشک‌ زی می باشند.

جانورانی که در این منطقه وجود دارند قوچ کوهی، یوزپلنگ، خرس، گراز، روباه، موش خرما، مرغابی سرخ، موش صحرایی، غاز هندی، خرگوش، کرکس، کبک دری هما و شاهین هستند.

هندوکش

هندوکش رشته کوهی است در قسمت های مرزی افغانستان و پاکستان که طول آن تقریبا ۸۰۰ کیلومتر می باشد که از مرکز کشور افغانستان تا شمال کشور پاکستان امتداد دارد.

این رشته کوه دنباله رشته کوه های هیمالیا از منطقه پامیر داخل افغانستان است که از جنوب منطقه بدخشان عبور می کند و در دره بامیان به کوه بابا ختم می شود.

ارتفاع قله این کوه در کشور افغانستان ۶۶۵۰ متر است که در آنجا به تیراج شناخته می شود.

قسمت هایی از این کوه که در ارتفاعات قرار دارند تقریبا همیشه از برف پوشیده هستند و دره های زیادی در دامنه این کوه به وجود آورده است که مشهورترین دره های آن، دره واخان، شغنان، منجان، جرم، درایم، کشم، ارسج، فرخار، دره اشکمش، خوست، فرنگ و… می باشد.

هندوکشو نیز با طول ۶۰۰ کیلومتر به دو قسمت شرقی و غربی تقسیم می شود. که قسمت غربی آن نسبت به قسمت شرقی کوچک تر است و دره پنجشیر که از دره های معروف است در دامه جنوب شرقی آن قرار دارد.