هفت آسمان و چند نکته ضروری که باید در مورد آسمان های هفتگانه بدانید!

هفت آسمان کلمه ای است که در قرآن برای دلالت بر آسمان های هفت گانه به کار رفته است. ادیان دیگری چون یهودیت و مسیحیت نیز از هفت آسمان سخن‌ گفته اند.

خداوند در قرآن به علاوه اینکه از آسمان‌های هفت گانه سخن گفته است، در سوره صافات آیه ۶ هم به آسمان دنیا که با ستارگان زینت داده شده است اشاره می‌کند و می‌گوید ستارگان را زیور آسمان قرار دادیم.

مفهوم هفت آسمان به طور صریح هفت مرتبه در قرآن به کار رفته است و مسلمانان نظرات و دیدگاه‌های متفاوتی در مورد مراد و هدف قرآن از طرح آن بیان کرده اند.

بر طبق آیات قرآن آفرینش آسمان‌ها به صورت تدریجی و در شش روز اتفاق افتاده است. بر طبق روایتی از امام باقر(ع) هدف از ملکوت آسمان‌ها که بر اساس قرآن به حضرت ابراهیم نشان داده شده، آسمان‌ها و زمین‌های هفت گانه و موجوداتی است که در آنها قرار دارد.

بر اساس روایاتی که به معراج پیامبر مربوط می‌شود، ایشان در واقعۀ معراج به آسمان‌ها صعود کرده‌اند و تا آسمان هفتم نیز بالا رفته اند.

هفت آسمان در ادیان

در همۀ دین‌های اسلام، یهود و مسیحیت از آسمان‌های هفت گانه سخن به میان آمده است. در قرآن خداوند هفت بار به طور صریح و دو مرتبه هم به کنایه از آسمان‌های هفت گانه یاد کرده است.

سوره های بقره، اسراء، مؤمنون، فصّلت، ملک، نوح و طلاق سوره هایی هستند که در آنها از آسمان‌های هفت گانه سخن به میان آمده است.

زمین های هفت گانه

بر خلاف واژۀ سماء یا آسمان که در قرآن به صورت جمع و با عدد هفت به کار رفته است، واژۀ زمین یا أرض تنها و به صورت مفرد بیان شده است و به تعداد آن اشاره نشده است.

برخی از مفسران گفته اند که بر طبق آیۀ “الله الذی خلق سبع سماوات و من الأرض مثلهن” یعنی (خدا همان کسی است که هفت آسمان و همانند آنها زمین را آفرید) دلالت می‌کند که از دیدگاه قرآن زمین نیز همانند آسمان هفت عدد است.

در روایات تصریح شده است که عدد زمین ها نیز هفت است. از جمله آن روایات، ذکری است که طبق توضیح المسائل خواندن آن در قنوت مستحب است، عبارت، “الأرضین سبع” (زمین های هفت گانه).

دیدگاه‌ اسلام پیرامون هفت آسمان

بحث در خصوص اینکه هدف قرآن از مطرح کردن آسمان های هفت گانه چیست پیشینه‌ای طولانی در بین مسلمانان دارد و عالمان مسلمان دیدگاه‌های فراوان و متنوعی درباره آن مطرح کرده‌اند که از جملۀ آنها می‌توان به موارد زیر اشاره کرده:

• بعضی از آنها مسئله هفت آسمان را با نظریه‌های علمی رایج در زمان خود هماهنگ کرده‌ند. به عنوان مثال، تعداد آسمان ها ۹ است یعنی کرسی و عرش آسمان‌های هشتم و نهم هستند. علامه مجلسی و ملاهادی سبزواری بر طبق نظریه افلاک ۹ گانه بطلمیوس چنین نظری داشتند.
• یا فخر رازی اعلام کرد که هفت آسمان همان سیاره های هفت گانه هستند. زمانی که فخر رازی این نظریه را اعلام کرد هنوز نپتون، پلوتون و اورانوس کشف نشده بودند.
• مکارم شیرازی این نظریه را که هفت آسمان مادی هستند اما همه سیاره ها و ستارگان و کهکشان‌ها در آسمان اول می‌باشند و شش آسمان دیگر از دسترس دانش بشر خارج هستند را پذیرفته است.
• علامه طباطبایی هم در تفسیر المیزان عنوان کرده است که مراد از هفت آسمان، آسمان‌های مادی نیست، بلکه هدف امور معنوی از جمله قرب الهی می‌باشد.

خداوند عدد هفت را در قرآن در مورد آسمان‌ها به معنای کثرت به کار برده است. در این صورت می‌توان گفت که هدف قرآن از هفت آسمان، آسمان‌های بسیار است.

مقصود از هفت آسمان، آسمان‌های مادی است که به گفته قرآن در ابتدای آفرینش از گاز و یا به تعبیر قرآن همان دخان به وجود آمده اند.

آفرینش هفت آسمان در در شش روز

در قرآن هفت آیه به آفرینش آسمان ها و زمین در شش روز اشاره کرده است. بر اساس روایتی از امام باقر(ع) این سوال به وجود می‌آید که موقعی که هنوز آسمانها به وجود نیامده بودند، زمانی هم وجود نداشته است پس چگونه است که خداوند می‌گوید آنها را در شش روز آفریده است؟

پاسخی که به این سوال داده شده است این است که، آسمانی به نام فلک اعلی وجود دارد که زمان بر اساس آن بیان شده است.

علت آفرینش تدریجی

بر اساس حدیثی از امام رضا(ع) خداوند قدرت این را داشته است که آسمان ها و زمین را به صورت آنی و یکجا خلق کند، اما علت خلقت تدریجی آنها این بوده است که فرشتگان آفرینش تک تک موجودات را به ترتیب ببینند و از خلقت آنها بر وجود خداوند استدلال کنند.

ساکنان هفت آسمان

بر طبق روایات در هر یک از آسمان‌های هفت گانه موجوداتی چون فرشته‌ها و بعضی از پیامبران الهی زندگی می‌کنند. در تفسیر قمی در خصوص معراج پیامبر حدیثی آمده است که حضرت آدم و بعضی از فرشته‌ها از جلمه ملک‌الموت در آسمان اول هستند.

حضرت عیسی و حضرت یحیی در آسمان دوم، حضرت یوسف در آسمان سوم، حضرت ادریس در چهارمین آسمان، حضرت هارون در آسمان پنجم و حضرت موسی در آسمان ششم زندگی می‌کنند.

صعود پیامبر به آسمان هفتم

به صورت متواتر در کتاب‌های حدیثی از شیعه و سنی نقل شده است که پیامبر در حادثه معراج به آسمان‌ها صعود کرده و تا آسمان هفتم بالا رفته اند.

قرآن هم در سوره های اسراء و نجم به آن اشاره فرموده است. در معراج میان خدا و پیامبر گفتگویی صورت گرفته است که به حدیث معراج مشهور می‌باشد.

هفت آسمان و کرسی الهی

به نقل از منابع اهل سنت پیامبر اکرم(ص) نسبت هفت آسمان و کرسی را در وسعت و بزرگی به مانند حلقه‌ای در بیابان عنوان کرده است.

ملکوت آسمان‌ها و زمین

قرآن کریم در سوره انعام، آیه ۷۵ از اینکه خداوند ملکوت آسمان ها و زمین را به حضرت ابراهیم(ع) نشان داده است سخن به میان آورده. در روایات هدف این آیه را از آسمان‌ها همان آسمانی که به حضرت ابراهیم نشان داده شده.

بر طبق حدیثی از امام باقر(ع)، مراد از این آیه این است که پروردگار، آسمان‌ها و زمین‌های هفت گانه را خلق کرده و مخلوقاتی که در آنها وجود داشته را به حضرت ابراهیم نشان داده است. بر اساس روایات این اتفاق برای پیامبر گرامی اسلام و أئمۀ اطهار نیز روی داده است.