نشخوار کردن چیست و چرا حیوانات نشخوار می کنند؟

نشخوار در حیوانات شاید از این جهت شبیه آدامس جویدن انسان ها باشد که در هر دو مورد چیزی به مدت طولانی توسط آرواره ها جویده می شود. حیوانات در این حالت معمولا آرام یک جایی می خوابند و به صورت کاملا آهسته غذایی را که از معده دوباره به دهان خود آورده اند را می جوند. جویدن غذایی که یک بار قبلا بلعیده شده در بین حیواناتی چون گاو و گوسفند رایج است. عمل دوباره جویدن غذا در حیواناتی مثل گاو ممکن است ۸ ساعت در روز طول بکشد.

حیوانات نشخوار کننده

در بحث نشخوار همان طور که می دانید تمام حیوانات قادر به این کار نیستند. حیواناتی که این کار را می کنند در مقایسه با سایر حیوانات ساختار معده(سیستم هضم غذا) متفاوت دارند. معده حیواناتی که دوباره غذا را می جوند شامل “مری، شکمبه(سیرابی)، نگاری، هزارلا، شیردان و ابتدای روده باریک” می باشد.

در نشخوار چه اتفاقی می افتد؟

عمل نشخوار در حیوانات معمولا با هدف خوب جویدن و کمک به آسان تر هضم شدن غذاها صورت می گیرد. حیوانات یک بار غذای خود را جویده و می خورند اما دوباره این غذای جویده شده را به دهان آورده به مدت طولانی به آرامی می جوند.

بدون شک در این کار حیوانات دلیل محکمی وجود دارد. همان طور که گفتیم معده حیوانات نشخوار کننده با سایر حیوانات تفاوت دارد: وقتی حیوان غذا را دوباره به دهان خود آورد، بخشی از ساختار معده که نگاری نام دارد منقبض می شود و مقداری از غذا به کاردیا منتقل می گردد. در ادامه عمل دم صورت می گیرد، دهانه نای بسته می شود و فشار هوا درون قفسه سینه حیوان بیشتر می گردد. این فشار منفی به مری منتقل شده و اختلاف فشار بین مری و شکمبه باعث می شود مقداری غذا وارد مری گردد. این غذا سپس وارد دهان حیوان شده و پس از مخلوط شدن با بذاق دهان خوب جویده می شود.

مری

مری به عنوان یک لویه در نشخوار حیوان نقش مهمی دارد. مری این حیوانات ۲٫۵ تا ۳ فوت طول دارد. مری به شکمبه که ۴۰ تا ۵۰ گالن ظرفیت دارد وصل است. براساس شواهد علمی در حدود ۵۰۰ هزار بیلیون باکتری و ۵۰ بیلیون پروتوزا در شکمبه حیواناتی چون گاو وجود دارد که به حیوان این امکان را می دهد در شرایط غیرممکن زنده بماند.

شکمبه

شکمبه در عمل نشخوار حیواناتی مثل گاو نقش مهمی دارد. میکروارگانیسم های اتفاق افتاده در شکمبه سبب می شود فیبر موجود در یونجه و دیگر علف های جویده شده به انرژی و پروتئین در بدن حیوان تبدیل شود. تکه های بزرگ غذا وارد شکمبه می شود و تحت فشار شدید با هم مخلوط می گردد. شکمبه با پرزهای درونی خود که ۱٫۲ اینچ بلندی دارد باعث می شود اسیدهای چرب به اندازه کافی جذب گردد. اسیدهای چرب منابع اولیه برای تولید انرژی در حیوانی مانند گاو می باشد.

نگاری

نگاری به عنوان بخش دیگری از سیستم هضح غذا نقش مهمی در نشخوار حیواناتی مانند گاو دارد. سطح نگاری مشبک است و باعث می شود تکه های غذا به دهان حیوان برسد. نگاری همچنین مانند یک ظرف عمل کرده مواد اضافی مانند میخ یا تکه های سخت دیگر را که همراه غذا توسط حیوان بلعیده شده را در خود نگه می دارد.

هزار لا

در سیستم هضم غذا و طی عمل نشخوار ، هزارلا سومین مکانی است که غذا وارد آن می شود. در این مکان اسید های چربی که توسط شکمبه جذب نشده اند با استفاده از زائده های کوچک موجود در هزار لا جذب می گردند. هزار لا همچنین آب و الکترولیت هایی مانند سدیم و پتاسیم را از خوراک حیوان می گیرد.

شیردان 

وظیفه شیردان در نشخوار کردن بسیار شبیه معده انسان می باشد. سطح شیردان تا خوردگی های فراوانی دارد که سبب افزایش سطح جذب می گردد. شیردان چهارمین و آخرین بخش از سیستم هضح غذا در حیواناتی مانند گاو می باشد که غذا را دوباره می جوند.

گاو، معروف ترین نشخوار کننده

همان طور که گفتیم عمل نشخوار در برخی از پستانداران انجام می شود. در میان پستانداران، گاو معروف ترین نشخوار کننده به حساب می آید. در فک بالایی گاو  دندانی وجود ندارد اما لثه بالایی گام پهن و سفت است. گاو با استفاده از دندان های فک پایین و لثه فک بالا علف را محکم می گیرد و سپس با حرکت سر آن را از بوته جدا می کند.

چرا نشخوار؟

در باب نشخوار حیواناتی مانند گوزن، آهو و در کل حیوانات علف خوار داستانی عامیانه وجود دارد که شاید توجیه علمی نداشته باشد: می گویند هزاران سال پیش در جنگل حیوانات علف خوار توسط حیوانات گوشت خواری مانند شیر و پلنگ و غیره شکار می شدند، حیوانات علف خوار فرصت کافی برای خوب جویدن غذای خود نداشتند چون ممکن بود توسط حیوانات گوشت خوار شکار شوند، بنابراین با عجله غذای خود را می بلعیدند و پس از رسیدن به مکانی امن زمانیکه از حمله دشمنان در امان بودند غذای بلعیده شده را دوباره بالا می آوردند و سر فرصت می جویدند. حیوانات هنگام بلعیدن با عجله غذای خود مقداری شاخ و برگ درختان را وارد معده خود می کردند که می بایست دوباره جویده می شدند.

انسان های نشخوار کننده

شاید تا این لحظه نمی دانستید که نشخوار در انسان ها هم می تواند انجام شود البته با این تفاوت که مدت زمان آن کم است و انسان غذای دوباره آمده به دهانش را معمولا بیرون می ریزد. این افراد به اصطلاح افراد مبتلا به سندرم نشخوار نامیده می شوند. در این افراد بخشی از غذای خورده شده به صورت ناخودآگاه از معده به دهان برمی گردد. این بیماری یک اختلال عصبی است که به صورت بسیار نادر ممکن است در نوزادان و افراد دچار معلولیت جسمی بروز کند. این بیماری در کودکان، نوجوانان، جوانان و افراد بزرگسال نیز ممکن است دیده شود.

در نهایت باید گفت دوباره جویدن غذا در حیوانات با آدامس جویدن درانسان ها اگرچه ظاهری شبیه به هم دارد اما با هدفی متفاوت انجام می شود. به عبارتی حیوانات از روی اجبار ساعت ها نشسته و غذا را دوباره می جوند اما انسان ها از روی تفریح آدامس می جوند!