قتل نفس زکیه

قتل نفس زکیه به واقعه ای گفته می‌شود که طی آن شخص از نوادگان امام حسن (علیه السلام) که به «نفس زکیه» معروف است، در مکه کشته می‌شود. این حادثه از آن جهت دارای اهمیت است که یکی از نشانه‌های قطعی آغاز ظهور و قیام امام زمان به حساب می‌آید.

ظهور امام زمان

مطابق احادیث و روایات شیعه «محمد بن حسن» (متولد ۲۵۵ هجری قمری) معروف به «امام مهدی»، «امام زمان» و «حجت بن الحسن»، دوازدهمین و واپسین امام شیعیان، بعد از سپری شدن دوران طولانی غیبت، ظهور می‌کنند.

امام مهدی (عج) بعد از به شهادت رسیدن پدر بزرگوارشان از نظرها دور می‌شوند که به این دوره غیبت صغری می‌گویند. در این دوران ایشان به واسطه چهار نائب ویژه خود، با پیروان و شیعیان خود در ارتباط بودند؛ ولی از زمان شروع غیبت کبری از سال ۳۲۹ هجری قمری این ارتباط نیز قطع شد.

موعد مشخص ظهور امام برای ما روشن نیست اما نقل شده‌است که بعد از عالمگیر شدن ظلم و فساد در جهان این اتفاق رخ خواهد داد. در احادیث علائمی برای ظهور بیان شده که آنان به عنوان نشانه‌های ظهور معروف هستند.

امام مهدی (عج) بعد از ظهور قیام خویش را از مکه و در جوار خانه خدا شروع می‌کنند. ایشان در کعبه بیرق خویش را به احتزاز درآورد و در میان رکن و مقام از پیروان خویش بیعت می‌گیرند. آنگاه با عباراتی همانند «انا بقیهالله فی ارضه و خلیفته و حجته علیکم»، خویشتن را معرفی می‌نمایند. سپس بیعت عمومی می‌گیرند و زمانی که تعداد یاران و پیروان ایشان به ده هزار نفر رسید به سوی کوفه حرکت می‌کنند.

قتل نفس زکیه و نشانه ظهور

یکی از نشانه‌های اساسی ظهور امام عصر مرگ نفس زکیه بیان شده‌است. در احادیث مختلفی با عبارت‌های متنوعی همانند «محتوم»، «لابدّ ان یکون»، «لایخرج حتی» این عقیده ذکر گردیده‌است.

«نفس زکیه» فردیست به اسم «محمد بن الحسن» که به واسطه زهد و تقوا و عبادت در احادیث به او عنوان «نفس زکیه» اعطا گردیده‌است. او از فرزندان امام حسن (علیه السلام) بوده و در واقع او از سادات حسنی می‌باشد.

در کتاب «اصول کافی» به نقل از امام صادق (علیه السلام) آمده‌است: پیش از قیام قائم (علیه السلام) پنج علامت حتمی است: یمانی، سفیانی، صیحه آسمانی، قتل نفس زکیه و فرورفتن. در حدیث دیگری به نقل از امام صادق (علیه السلام) در جلد دوم کتاب «کمال الدین و تمام النعمه» آمده‌است: کشته شدن نفس زکیه علاوه بر این که یکی از نشانه‌های ظهور است، ازنشانه‌های حتمی ظهور هم هست. نفس به معنای جان و انسان است و زکی به معنای پاک و بی گناه است و آن انسان پاکی است که کشته می‌شود و دلیل مرگ او هم ممتاز بودن و خاص بودن او است.

به نقل از امام باقر (علیه السلام) نیز «شیخ مفید» آورده‌است: «محدوده زمانی میان مرگ نفس زکیه و ظهور امام زمان بیشتر از ۱۵ شبانه روز نخواهد بود.»

نفس زکیه چرا به مکه می‌رود و چگونه به قتل می‌رسد؟

با توجه به آن چیزی که از احادیث و اخبار مشخص گردیده‌است نقش نفس زکیه پیام رسانی برای امام زمان است. بعد از ظهور امام زمان و اطلاع عالمگیر ظهور ایشان به وسیله فریاد آسمانی، حضرت به پیروان خویش می‌فرمایند گرچه برای راهنمایی و هدایت فرستاده شده‌ام اما ساکنان مکه مرا نمی‌پذیرند. پس لازم است فردی این پیام را بدیشان اطلاع دهد تا حجت برایشان تمام شود.

آنگاه یکی از یاران را فرا می‌خواند و به او می‌گوید: پیش مکیان رو و بدانها بگوی من فرستاده فلان شخص هستم و او خواهد گفت: ما اهل بیت محبت و خزانه رسالت و خلافت هستیم و از نسل محمد (ص) و برگزیده پیامبران هستیم ما مورد ستم قرار گرفته‌ایم و مردمان بر ما ظلم روا داشته و ما را سرگردان کرده‌اند؛ و از زمان مرگ پیامبر اکرم تاکنون حق ما تصرف گردیده شده‌است.

امام صادق (علیه السلام) در این باره می‌فرمایند: بعد از رفتن آن جوان به مکه و اعلام این عبارات، مکیان به وی حمله کرده و او را میان رکن و مقام به قتل می‌رسانند.

زمان مرگ نفس زکیه بعد ازظهور و پانزده روز پیش از قیام امام مهدی (عج الله تعالی فرجه و الشریف) ذکر شده‌است. «شیخ صدوق» در این باره در کتاب «کمال الدین و تمام النعمه» با بیان سندی از امام صادق (علیه السلام) آورده‌است: فاصله بین مرگ نفس زکیه و قیام امام زمان بیشتر از ۱۵ روز نمی‌باشد به عبارت دیگر مرگ ایشان در حوالی ظهور امام اتفاق خواهد افتاد و حضرت حجت پس از دو هفته ظهور خواهند کرد از این رو مرگ نفس زکیه از علائم ظهور امام است.

در روایتی از امام باقر (علیه السلام) محل به قتل رسیدن نفس زکیه میان رکن و مقام مسجد الحرام ذکر گردیده‌است. علاوه بر نفس زکیه برادر وی نیز در مکه کشته می‌شود. از «عمار یاسر» ذکر گردیده‌است، در آن هنگام که نفس زکیه و برادر وی به قتل می‌رسند فرشتگان مقرب درگاه فریاد سر می‌دهند که ولی و امیر شما «مهدی» است و او همان کسی خواهد بود که جهان را پر از عدل و عدالت خواهند نمود.

آیا «محمد بن عبدالله محض» نفس ذکیه است؟

پیروان «محمد بن عبدالله محض» (وفات ۱۴۵ هجری قمری) با سوء استفاده از بعضی احادیث او را نفس زکیه دانسته‌اند. اما او با نفس زکیه ای که مطابق احادیث از نشانه‌های ظهور است و در مکه به قتل می‌رسد فرق دارد.

«محمد بن عبدالله بن حسن بن حسن بن علی بن ابی طالب» (۱۰۰–۱۴۵ هجری قمری) معروف به نفس زکیه از ذریه امام حسن (علیه السلام) بوده و اولین قیام کننده شیعی است که ضد خلافت عباسی به پا می‌خیزد. پدر او «عبدالله محض» با ربط دادن عنوان «مهدی» به وی توانست بدین وسیله از مردم برای او بیعت بگیرد. عباسیان ابتدا با وی بیعت کردند اما بعد از ساقط شدن امویان و رسیدن به قدرت با نفس زکیه اختلاف پیدا کردند و از اینرو نفس زکیه علیه «منصور عباسی» به پاخواست ولی همراه تعداد فراوانی از یارانش در منطقه «احجار الزیت» مدینه شهید شد.

طبق بعضی اخبار مخالفت امام صادق (علیه السلام) با این شخص به خاطر ربط دادن عنوان «مهدی» به وی بوده‌است، زیرا که عقیده داشتند هنوز زمان ظهور «مهدی» فرا نرسیده‌است و محمد بن عبدالله اصولاً آن «مهدی» که پیامبر اکرم (ص) بشارت آن را داده‌اند، نیست.

بعد از به قتل رسیدن نفس زکیه «مغیره بن سعید» و پیروانش معتقد بودند نفس زکیه زنده است و هم‌اکنون در «کوه حجر» در ناحیه «نجد» در غیبت است و به زودی ظهور خواهد کرد. این فرقه به محمدیه معرف بوده و اعتقاد داشتند نفس زکیه «مهدی موعود» است.