شیربها چیست و چگونه باید آن را تعیین کرد؟

اینکه شیربها چیست و تحت چه شرایطی باید پرداخت شود مثل بسیاری دیگر از مسائل ازدواج هنوز در بین مردم آن طور که باید و شاید جا نیفتاده است. ازدواج به عنوان یک پیوند مقدس که دوام نسل بشریت در گرو آن می باشد در فرهنگ ها و جوامع مختلف رسم و رسوم خاص خود را دارد. در جوامع اسلامی در برخی موارد احکام صریح دین اسلام با برخی تفسیرات شخصی مخلوط شده و طوری حالت سلیقه ای به خود گرفته که ازدواج را به یک امر بسیار دشوار تبدیل کرده است.

تعریف شیربها

به عنوان اولین نکته در باب شیربها چیست، خوب است نگاهی به این موضوع در دین اسلام بیندازیم: در دین اسلام به طور صریح به شیربها اشاره نگردیده اما تأکید شده در صورتیکه داماد قبل از جاری شدن خطبه عقد قبول کند شیربها را پرداخت می کند، این مبلغ بر ذمه اوست که باید پرداخت کند، به عبارت ساده تر می توان گفت که پرداخت شیربها در اسلام نیست و به طور شرعی به پرداخت آن اشاره نشده است، اما اگر هنگام جاری شدن خطبه عقد با رضایت دو طرف تعیین شود اشکالی ندارد و جایز است. شیربها اغلب پولی است که داماد به غیر از مهریه قبول می کند برای خرید جهزیه به خانواده عروس پرداخت کند. مقدار شیربها قبل از عقد بین داماد و عروس یا خانواده های آنها مورد توافق قرار می گیرد. البته گاهی اوقات داماد به جای پرداخت پول نقد برخی می تواند برخی از اقلام جهزیه را به عنوان شیربها خریداری کند. در زبان فارسی برای شیربها از واژه هایی چون «زر، نقدینگی یا باشلق» استفاده شده است.  

ازدواج حضرت فاطمه(س) و حضرت علی(ع)

برای درک بهتر اینکه شیربها چیست، اجازه دهید داستان ازدواج حضرت فاطمه زهرا(س)، دختر گرامی پیامبر اسلام حضرت محمد مصطفی(ص) با حضرت علی(ع) را بررسی کنیم. در روایات آمده است حضرت محمد(ص) پس از موافقت با ازدواج حضرت علی(ع) با دختر گرامیشان، از حضرت علی(ع) خواستند زره خود را بفروشد و با پول آن برای فاطمه(س) جهزیه رایج در آن دوران را تهیه کند. این داستان به وضوح نشان می دهد که داماد می تواند با رضایت خود برخی از وسایل جهزیه را برای عروس به عنوان شیربها خریداری کند.

شیربها را با مهریه اشتباه نگیرید

نکته تلخ اینکه شیربها چیست این است که شیربها با مهریه اشتباه گرفته شود و داماد مجبور باشد هردو را به اجبار پرداخت کند. این در حالی است که باید توجه داشته باشیم مهریه مبلغی است که هنگام عقد بر گردن داماد نهاده می شود اما شیربها به صورت توافقی میان دو طرف تعیین می گردد. به عبارت ساده تر داماد راه فراری برای پرداخت نکردن مهریه ندارد چون براساس روایات اسلامی در مورد فلسفه ازدواج، مهریه در حقیقت وسیله ای است که داماد با استفاده از آن عروس را به ازدواج متمایل می سازد. شیربها اما معمولا برای ساده تر کردن امر ازدواج صورت می گیرد. شیربها کمک هزینه برگزاری مراسم عروسی یا خرید جهزیه می باشد.

شیربها در قوانین

موضوع دیگر در مورد شیربها چیست، جایگاه آن در قوانین می باشد. نکته بارز قضیه این است که اگر شیربها پرداخت شده باشد اما ازدواج به هر صورتی انجام نشود، شیربها قابل برگشت است. نکته مبهم قضیه اما این است که قانون در برابر شیربها ساکت است و مقرره مشخصی در قبال آن ندارد و برای تحلیل شیربها به عمومات، نیت طرفی و عرف مراجعه می کند. براین اساس قاضی در مواجه با پرونده های مربوط به شیربها باید قصد دو طرف، عرف و شرایط موجود توجه کند تا با توجه به عمومات قوانین و قواعد عمومی و خصوصی قراردادها، اراده دو طرف را تحلیل و  قصد واقعی آنها را کشف کند و بتواند حکم لازم را صادر کند. به عبارت ساده تر در قوانین جمهوری اسلامی ایران شیربها اصلا یک قانون نیست که بتوان بر اساس آن داماد را مبلزم به پرداخت ان کرد. شیربها تنها یک سنت و رسم در بین برخی از اقوام در برخی مناطق ایران و برخی دیگر از کشورهای اسلامی است.  

 صورت های تعیین شیربها

نکته دیگر در مورد شیربها چیست، روش های تعیین آن می باشد؛ معمولا شیربها به دو صورت «شیربها جزئی از مهریه و شیربها علاوه بر مهریه» تعیین می گردد؛

شیربها جزئی از مهریه

در این بخش از مطلب شیربها چیست به روش شیربها جزئی از مهریه اشاره می کنیم: در این شیوه والدین دختر مبلغی را از داماد دریافت می کنند تا برای عروس جهزیه بخرند، این پول اگرچه شیربها نامیده می شود اما بخشی از مهریه قلمداد شده و مالک آن هم دختر خانم می باشد که هر نوع دخل و تصرف در این اجناس باید با اجازه او صورت گیرد. گرفتن این نوع شیربها اشکالی ندارد.

شیربها علاوه بر مهریه

در ادامه مطلب شیربها چیست به روش دیگر تعیین شیربها می رسیم که شیربها علاوه بر مهریه نام دارد: در این شیوه والدین دختر مبلغی را از داماد برای خودشان به عنوان حق الزحمه می گیرند تا در ازدواج کارشکنی نکنند. چنین قرار دادی در صورتیکه رضایت داماد در آن نباشد باطل و این پول حرام است اما اصل عقد صحیح می باشد. امام رضا(ع) در مورد روش دوم تعیین شیربها فرموده اند:«اگر مردی با زنی ازدواج کند و مهر زن بیست هزار دینار یا درهم قرار داده شود اما زن شرط کند که ده هزار درهم یا دینار هم به پدرش داده شود، مهر جایز است اما آن مبلغی که برای پدر دختر قرار داده شده فاسد است.»

به هر صورت نکته دیگر در باب شیربها چیست این است که شیربها به عنوان یک سنت و عرف در بین برخی از اقوام ساکن ایران و برخی دیگر از کشورهای اسلامی رایج است اگرچه در حال حاضر این رسم کم کم منسوخ شده است. در دین مبین اسلام دستور شرعی در مورد پرداخت شیربها صادر نشده است.به عبارت ساده تر می تون گفت مهریه لازم الاجرا اما شیربها غیرقابل الزام می باشد و تنها رضایت دو طرف در پرداخت یا عدم پرداخت آن نقش دارد.