شرح دعای روز بیست و سوم ماه مبارک رمضان

«اللَّهُمَّ اغْسِلْنِی فِیهِ مِنَ الذُّنُوبِ وَ طَهِّرْنِی فِیهِ مِنَ الْعُیُوبِ وَ امْتَحِنْ قَلْبِی فِیهِ بِتَقْوَى الْقُلُوبِ یَا مُقِیلَ عَثَرَاتِ الْمُذْنِبِینَ»
ترجمه: خدایا! در این ماه از گناهانم شست‌وشویم ده و از عیب‌ها پاکم کن و دلم را به پرهیزکارى دل‌ها بی آزمایی، اى نادیده گیرنده لغزش‌های اهل گناه.

پاداش خواندن دعا

کسی که این دعا را بخواند، همچون برق خیره کنند، همراه پیامبران، شهدا و صالحان از پل صراط بگذرد.

واژگان:

ذنوب: جمع «ذنب»: گناه و نافرمانی.
عیوب: جمع «عیب»: کارى است که چیزى به‌وسیله آن معیوب شود یا جایى که داراى کاستى و نقص است.
مقیل: از اقاله، اغماض. نادیده گرفتن. گذشت کردن.
عثرات: جمع عثر: لغزش. ذلت و خواری.

نکته‌ها

1. رمضان، ماه شستشو و پاکی از گناه.
   در بیست و سومین روز از ماه مبارک رمضان، انسان مؤمن روزه‌دار همچنان دغدغه پاکی از آلودگی گناهان خود دارد، برای شستشو دادن خود از آن‌ها، دست نیاز به‌سوی پروردگار بلند کرده از او درخواست می‌کند تا آن آلودگی‌ها را از وی بزداید «اللَّهُمَّ اغْسِلْنِی فِیهِ مِنَ الذُّنُوبِ».
2. آدمی در معرض آلودگی گناه و معصیت.
   تعبیر و واژه «اغْسِلْنِی» به کار بردن؛ یعنی شستشوی انسان از گناه و معصیت، نشان‌دهنده این حقیقت است، همان‌گونه که انسان ازلحاظ فیزیکی در معرض آلودگی و کثافات قرار دارد، ازنظر معنوی نیز در معرض آلودگی‌های گناه و معصیت قرار دارد.
3. وجود گناهان گوناگون و متفاوت، پیرامون آدمی.
   استفاده از صیغه جمع «الذُّنُوبِ» می‌رساند که گناه و معصیت دارای انواع و اقسامی است و آلوده شدن به هرکدام آن‌ها، نیاز به شستشو و پاک‌سازی دارد. قطعاً بهترین زمان ممکن برای گناه زدایی، ماه مبارک رمضان است.
4. قابل شستشو بودن تمامی گناهان.
   اینکه انسان روزه‌دار درنیایش خود از خداوند درخواست شستشوی تمام گناهانش را دارد، معلوم می‌شود که گناه و معصیت قابل شستشو و پاک شدن است. آموزه‌های قرآنی این موضوع را به‌صراحت بیان داشته است. «إِنَّ اللَّهَ یَغْفِرُ الذُّنُوبَ‏ جَمِیعا»
5. تنها خداوند، شستشو دهنده انسان از گناه.
   گرچه که انسان به اختیار و اراده خود، وارد لجنزار گناه و معصیت می‌شود؛ اما بیرون شدن از آن، نیازمند دعا و نیایش است تا خداوند وی را مورد عفو و بخشش قرار دهد و بهترین زمان برای این کار ماه مبارک رمضان است.
6. درگیر شدن تمام اعضای بدن آدمی با ارتکاب یک گناه.
   تعبیر «اغْسِلْنِی» می‌فهماند که غسل شستشوی تمام اعضای بدن است، برخلاف وضو که قسمت‌های از بدن شستشو داده می‌شود. از این دانسته می‌شود که انجام دادن یک گناه تمام بدن انسان را آلوده می‌سازد و نیازمند شستشو و پاک‌سازی است.
7. پاک‌سازی روح و روان آدمی، نیازمند کمک و مساعدت خداوند.
   گاهی کبر، غرور، عجب، کینه، حسد و ده‌ها صفات رذیله دیگر، درون آدمی را معیوب ساخته، همچون معیوب جسمی توان حرکت به‌سوی خوبی‌ها و ارزش‌های والای انسانی را از وی سلب می‌کند؛ برای عیب زدایی و پاک‌سازی درونی نیازمند دعا و نیایش است.
8. وجود صفات رذیله در انسان، مایه عیب و نقص آدمی.
   قطعاً منظور ازجمله «وَ طَهِّرْنِی فِیهِ مِنَ الْعُیوبِ» عیب و نقص باطنی است؛ زیرا اگر مراد عیب جسمی و فیزیکی باشد، با کلمه «طَهِّرْ» نمی‌سازد.
9. آدمی در معرض عیب‌ها و نقص‌های فراوان.
   از صیغه جمع آوردن «الْعُیُوبِ» دانسته می‌شود که انسان در معرض عیب‌های فراوان و گوناگونی قرار دارد و هرکدام آن‌ها وی را معیوب ساخته و از حرکت به‌سوی قله‌های کمال بازمی‌دارد.
10. در صف تقواپیشگان واقعی بودن، آرزوی شخص روزه‌دار.
    در فراز سوم دعا «وَ امْتَحِنْ قَلْبِی فِیهِ بِتَقْوَى الْقُلُوبِ» شخص روزه‌دار از خداوند تقاضا دارد که در امتحان و آزمون بندگان، وی را در صف و رتبه تقواپیشگان قلبی قرار دهد.
11. تقوای قلبی و درونی، برترین تقوا.
    در رتبه‌بندی وبرتری انواع و اقسام تقوا- تقوای زبانی، تقوای عملی و…- تقوای قلبی از همه برتری دارد؛ زیرا تقوای دل، محرک و وادار کننده به کارهای نیک و شایسته است. در قرآن کریم آمده است: «وَمَنْ یُعَظِّمْ شَعائِرَاللَّهِ فَإِنَّها مِنْ تَقْوَى الْقُلُوبِ» ؛ و هرکس شعائر الهی را بزرگ دارد، این کار نشانه تقواى دل‌هاست.
12. مورد امتحان قرار گرفتن تمام اعضا و جوارح آدمی.
    ازجمله «وَ امْتَحِنْ قَلْبِی» به دست می‌آید که خداوند منان، تمام اعضا و جوارح انسان را مورد امتحان و آزمون قرار می‌دهد تا بندگان خوب و شایسته از دیگران تفکیک نماید.
13. اغماض و نادیده گرفتن خداوند، از لغزش‌های آدمی.
    در پایان این دعا، شخص نیایشگر، خداوند را به این صفت می‌خواند و مخاطب قرار می‌دهد که او بسیاری از لغزش‌های انسان را نادیده می‌گیرد.«یَا مُقِیلَ عَثَرَاتِ الْمُذْنِبِینَ».
14. پنهان نماندن کوچک‌ترین لغزش آدمی از دید خداوند.
    با توجه به واژه مقیل که از اقاله، به معنای اغماض، نادیده گرفتن و گذشت است، به دست می‌آید که در پیشگاه خداوند، کوچک‌ترین عمل آدمی پنهان نمی‌ماند؛ منتها خداوند بسیاری از لغزش‌های انسان را نادیده می‌گیرد.
    
    نتیجه‌گیری
    در بیست و سومین روز ماه مبارک رمضان، شخص روزه‌دار در دعا و نیایش روزانه خود سه چیز را از خداوند تقاضا می‌کند: ۱٫ شستشوی گناهان؛ ۲٫ پاک شدن از عیب‌ها و اوصاف رذیله؛ ۳٫ در صف تقواپیشگان قلبی قرار گرفتن.
15. در پایان خداوند را به این صفت توصیف می‌کند که از لغزش‌های بندگان گنه‌کار اغماض کرده و نادیده می‌گیرد.
16. به‌راستی چه چیز بهتر از این است که آدمی در ماه مبارک رمضان آلودگی‌های گناه را در خود شستشو داده و از رذایل اخلاقی پاک و پاکیزه گشته و در صف تقواپیشگان قلبی قرار گیرد.

حجت‌الاسلام والمسلمین فصیحی غزنوی