شرایط و راههای نپرداختن مهریه

مهریه یکی از حقوق زن است که مرد در صورت درخواست او می بایست آن را پرداخت کند. در واقع هنگامی که صیغه عقد میان زوج و زوجه خوانده می شود و زوجه به عقد زوج در می آید، زوجه مالک همه مهریه ای است که زوجین بر سر نوع و مقدار آن توافق کرده اند.

در ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی آمده است:

به مجرد عقد، زن مالک مهر می شود و می تواند هر نوع تصرفی که بخواهد در آن بنماید.

مهریه چه می تواند باشد؟

بر طبق قانون مدنی هر چیز که مالیت داشته باشد و بشود بر روی آن قیمت گذارد و از ارزش مادی برخوردار باشد و بشود آن را به مالکیت خود در آورد را می توان آن را به عنوان مهریه تعیین نمود.

قانون مدنی در ماده ۱۰۷۸ خود درباره مهریه می گوید:

هر چیزی را که مالیت داشته و قابل تملک نیز باشد می توان مهر قرار داد.

در صورتی که زوجه مهریه خود را سکه تعیین ننماید و یا مهریه اش چیزی نباشد که  مطابق تورم سالیانه ارزشش افزایش یابد، مثلا پول، بر اساس قانون مهریه می بایست متناسب با افزایش تورم محاسبه و پرداخت شود.

در همین رابطه در تبصره ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی که در سال ۱۳۷۶ تصویب شد آمده است:

چنانچه مهریه وجه رایج باشد متناسب با تغییر شاخص قیمت سالانه زمان تأدیه نسبت به سال اجرای عقد که توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران تعیین می گردد محاسبه و پرداخت خواهد شد مگر اینکه زوجین در حین اجرای عقد به نحو دیگری تراضی کرده باشند.

عندالمطالبه یا عند الاستطاعه

عندالمطالبه به مهریه ای گفته می شود که هر زمان که زوجه آن را طلب نماید و خواستار پرداخت آن شود، زوج وظیفه دارد تا مهریه وی را به طور کامل بپردازد، مگر اینکه زوج موفق شود اثبات کند که توانایی مالی ندارد  که در این صورت دادگاه با عنایت به مقدار درآمد زوج، مهریه زوجه را قسط بندی نماید.

اما اگر زوجه مهریه اش را عند الاستطاعه تعیین کند دیگر نخواهد توانست هر زمان که بخواهد مهریه اش را به طور کامل از زوج دریافت نماید. عند الاستطاعه به معنای این است که هر زمان زوج از نظر مالی قدرت پرداخت مهریه زوجه را داشت، آن را بپردازد. در این شرایط مبنا بر این است که زوج قدرت پرداخت مهریه همسرش به شکل یک جا ندارد.

البته تحت شرایط خاصی پرداخت مهریه زوجه به دو صورت در نظر گرفته می شود؛ یعنی بخشی از آن عندالمطالبه بوده و بخش دیگری از آن عند الاستطاعه است، که بر همین مبنا هر بخش از مهریه می بایست به همان صورت پرداخت شود.

تغییر مهریه پس از رأی دادگاه

اگر زوج ثابت کند که قدرت پرداخت مهریه را به شکل یک جا نداشته و دادگاه به تقسیط مهریه رای دهد، اما پس از مدتی زوجه دریابد که درآمد زوج افزایش یافته یا مالی به نام وی شده باشد، زوجه از نظر قانون می تواند مقدار مهریه ای که در رای دادگاه آمده را افزایش دهد و یا آن مالی که به نام زوج است را توقیف نماید و خواستار تغییر رای دادگاه شود.

همچنین در صورتی که زوج پس از مدتی بخاطر تورم و یا بالا رفتن قیمت سکه نتواند مهریه را پرداخت کند، می تواند با ارائه دادخواستی به دادگاه اعلام کند که دیگر توان پرداخت تعداد سکه ها را نداشته و تقاضا کند دادگاه تعداد سکه ها را برای وی تعدیل و یا روش پرداخت آن ها را تغییر دهد.

در سال های گذشته و با بالارفتن قیمت سکه قانونی تصویب شد که بر اساس آن پرداخت بیش از ۱۱۰ سکه توسط وی به توانایی مالی وی منوط شد.

ماده ۲۲ قانون حمایت خانواده در این رابطه می گوید:

هرگاه مهریه در زمان وقوع عقد تا یکصد و ده سکه تمام بهار آزادی یا معادل آن باشد، وصول آن مشمول مقررات ماده (۲) قانون اجرای محکومیت های مالی است. چنانچه مهریه، بیشتر از این میزان باشد در خصوص مازاد، فقط ملائت زوج ملاک پرداخت است. رعایت مقررات مربوط به محاسبه مهریه به نرخ روز کماکان الزامی است.

در اینجا منظور از قانون اجرای محکومیت های مالی قانون مصوب سال ۱۳۷۷ است. در حالی که در سال ۱۳۹۴ قانون جدید اجرای محکومیت های مالی ابلاغ شد.

دیگر اینکه زوجه قادر است در صورت پرداخت نکردن ۱۱۰ سکه توسط زوج حکم جلب وی را گرفته و وی را به زندان بیاندازد؛ مگر اینکه زوج بر طبق موارد زیر موفق شود از زندان خارج شود:

الف – زوجه رضایت دهد که زوج آزاد شود.

ب – زوج اثبات کند که از نظر مالی توانایی پرداخت مهریه را ندارد و از دادگاه حکم اعسار بگیرد.

ج – زوج یا شخصی از سوی زوج مهریه را بپردازد.

 چطور می توان مهریه زن را نپرداخت؟

ماده ۱۰۹۸ قانون مدنی مصوب سال ۱۳۱۴ می گوید:

در صورتی که عقد نکاح اعم از دائم یا منقطع باطل بوده و نزدیکی واقع نشده زن حق مهر ندارد و اگر مهر را گرفته شوهر می‌ تواند آن را ‌استرداد نماید.

همچنین ماده ۱۱۰۱ قانون مدنی نیز می گوید:

هر گاه عقد نکاح قبل از نزدیکی به جهتی فسخ شود زن حق مهر ندارد مگر در صورتی که موجب فسخ عنن باشد که در این صورت با‌وجود فسخ نکاح زن مستحق نصف مهر است.

‌در ماده ۱۰۹۲  قانون مدنی نیز آمده است:

هر گاه شوهر قبل از نزدیکی زن خود را طلاق دهد زن مستحق نصف مهر خواهد بود و اگر شوهر بیش از نصف مهر را قبلاً داده باشد ‌حق دارد مازاد از نصف را عیناً یا مثلاً یا قیمتاً استرداد کند.

همانطور که در این ماده از قانون مدنی ذکر شده اگر زوجین رابطه جنسی نداشته باشند، زوجه تنها می تواند نیمی از مهریه خود را دریافت کند.

همچنین براساس قانون مدنی اگر زوجین در باره مهریه با همدیگر صحبتی نکرده باشند و پیش از تعیین کردن مهریه زوجه فوت نماید و مرد رابطه جنسی با وی نداشته باشد، در این صورت زوج موظف به پرداخت مهریه نخواهد بود.