شاه عبدالعظیم کیست؟

جنوب تهران و شهر ری، فقط با یک نام شناخته میشود و آن هم «حرم شاه عبدالعظیم حسنی» یا همان «شابدالعظیم»! خودمان می باشد. اما از شاه عبدالعظیم چه می دانیم و براستی شاه عبدالعظیم کیست ؟

عبدالعظیم حسنی در عرف مردم بیشتر از یک امام زاده صرف تلقی میشود اما آیا این بزرگداشت مردم صرفا یک عادت عوامانه است یا بر اثر تبلیغات اهالی تهران و ری و یا نه، واقعا این امام زاده با دیگران تفاوتهایی دارد؟!

شاه عبدالعظیم کیست؟

عبدالعظیم فرزند عبدالله و فاطمه در سال ۱۷۳ هجری متولد و بعد از ۷۹ سال زندگی در ۲۵۹ وفات کرد. وی با چهار پشت به امام حسن مجتبی علیه السلام میرسد و بهمین خاطر نام کاملش شد: «شاه عبدالعظیم حسنی». همین عمر نزدیک به ۸۰ ساله، باعث شد چهار پسرعموی معصوم خود یعنی امام کاظم، امام رضا، امام تقی و امام نقی علیهم السلام را ببیند. و چون از نوادگان امام حسن مجتبی علیه السلام بود به «حسنی» معروف شد. دانشمندان مسلمان او را فردی عابد و زاهد و پرهیزگار و دارای صفای باطن و ثقه و محدثی عالیمقام و بزرگوار می دانند.

چرا عبدالعظیم حسنی معروف است؟

و اما راز محبوبیت این امام زاده را باید عمدتا در فعالیتهای علمی و مذهبی او جستجو کرد. شاه عبدالعظیم حسنی جزو معتمدین ائمه علیهم السلام بوده و بهمین دلیل در سند برخی از روایتها نام اورا میبینیم. یعنی او «راوی حدیث» بوده پس اگر حدیثی دیدیم که از زبان او نقل شده را با اطمینان خاطر میتوانیم بپذیریم.

بعضی از رواتیهای نقل شده توسط ایشان را همه روزه در اینجا و آنجا میشنویم، احادیث مشهوری مانند:

المرء مخبوءٌ تحت لسانه. دانش و شخصیت هر کس در زیر زبانش مخفی است .

ما هلک امرء عرف قدره. هر کس قدر خود را بشناسد ، هلاک نمی شود .

التّدبیر قبل العمل یومنک من النّدم تدبیر و اندیشیدن پیش از انجام هر کار ، تو را از پشیمانی نگه می دارد .

که همگی از زبان عبدالعظیم حسنی و وی از امام جواد و ایشان هم از جدشان حضرت علی نقل کرده اند.

غیر از ۸۰ روایتی که حضرت عبدالعظیم راوی آنها بوده و حالا هم موجود است یکی دو کتاب دیگرهم در کارنامه علمی وی دیده میشود: یکی کتابیست به نام «خطب» که سخنان حضرت علی علیه السّلام است و آنها در نهج البلاغه موجود است و دیگر ، کتابیست به نام یوم و لیله و که ترجمه اش میشود: «فرایض روز و شب».

شیخ طوسی درکتاب الفهرست خود ـ که موضوع آن ، معرّفی مؤلّفان و مصنّفان شیعه است ـ از حضرت عبدالعظیم نام می برد و می گوید : « له کتاب » . سپس سند خودش را به احمد بن ابی عبدالله برقی می رساند که او از حضرت عبدالعظیم علیه السّلام نقل حدیث می کند.

صاحب بن عباد ، ایشان را « کثیرالحدیث و الروایه » توصیف کرده و می گوید:
ذو ورع و دین ، عابد معروف بالامانه و صدق اللهجه ، عالم بامور الدین ، قائل بالتوحید و العدل ، کثیر الحدیث و الروایه .
[عبدالعظیم ، ] شخصی پرهیزگار و دیندار بود . اهل عبادت بود و به امانتداری و راستگویی شهرت داشت . به امور دینی دانا بود . توحید و عدل را باور داشت و بسیار حدیث و روایت [ از اهل بیت علیه السّلام ] نقل می کرد .

همچنین ایشان توان پاسخگویی به مسائل علمی را داشته و توانمندی علمی اش مورد تأیید و تصدیق امام هادی علیه السّلام قرارگرفته است

پس از آنکه دانستیم شاه عبدالعظیم کیست بهتر است بدانیم که غیر از فعالیتهای علمی، چهره مذهبی عبدالعظیم نیز در شهرت وی تاثیر داشته است. زیارت حرم ایشان بعد از کربلایی شدن و مشهدی شدن جزو اعمال ضروری مردم محسوب میشود. دلیلش هم سخنی است که امام عسکری علیه السلام در جواب یکی از اهالی ری که به زیارت کربلا رفته بود فرمود: أما إنّک لَوزُرتَ قَبرَ عَبدِالعَظیمِ عِندَکُم کُنتَ کَمَن زارَ الحُسَینَ بنَ عَلِیٍّ علیه السّلام « آگاه و متوجّه باش ، اگر قبر عبدالعظیم را که در نزد شما می باشد زیارت کرده بودی ، مثل این بود که حسین بن علی علیه السّلام را زیارت کرده باشی »

امامان معصوم ازین قبیل توصیه ها و سفارشها نسبت به عبدالعظیم بازهم دارند، مانند این یکی که امام نقی علیه السلام به یکی از دانشمندان شیعه برای حس مسائل علمی، آدرس عبدالعظیم را میدهد: «هرگاه مشکلاتی برایت پیش آمد کرد، آنها را از عبدالعظیم حسنی بپرس ، و سلام مرا هم به او برسان .» این رفاقت شاه عبدالعظیم و امام هادی علیهم السلام به زمانی برمیگردد که وی نزد امام رفت و اعتقاداتش را برای امام بازگو کرد و امام هم ایمان پسرعمویش را تایید کرد و فرمود: «تو از دوستان حقیقی ما هستی». و اینجاست که به عظمت این شخصیت بزرگوار پی می بریم. براستی شاه عبدالعظیم کیست که اینگونه مورد ستایش و سفارش بزرگان معصوم ماست.؟!

اما حسن شهرت زمانی به اوج میرسد که داستان معروف وفات ایشان سرزبان ها افتاد و سینه به سینه نقل شد و به ما شما رسید. معروف است در شب وفات شاه عبدالعظیم حسنی یکی از دوستان وی پیامبر اسلام را در خواب میبینید و به او میفرماید: «فردا یکی از فرزندانم در محلّه سکّه المولی چشم از جهان فرو می بندد، شیعیان او را بردوش گرفته به باغ عبدالجبّار می برند و نزدیک درخت سیب به خاک می سپارند.»
دوست جناب عبدالعظیم تاب نمیآورد و همان نیمه شب به باغ رفت تا آن باغ را از صاحبش بخرد و افتخار دفن شدن یکی از فرزندان پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلّم را نصیب خویش سازد، صاحب باغ که خود نیز خوابی همانند خوابِ او را دیده بود، به رمز و راز غیبی این دو خواب پی برد و برای اینکه در این افتخار، بهره ای داشته باشد، محلّ آن درخت سیب و مجموعه باغ را وقف کرد تا بزرگان و شیعیان در آنجا دفن شوند و اینطور شاه عبدالعظیم حسنی و شهر ری سر زبان ها افتاد!

حضرت عبدالعظیم حسنی در ۱۵ شوال ۲۵۲ هجری قمری از این دنیا رحلت نمود مردم با شنیدن خبر وفات او لباس های مشکی پوشیدند و مویه کنان گرد هم آمدند و و پیکر او را بسوی باغ عبدالجبار تشییع و دفن نمودند.