سخن ساده و صریح با منتقدان مراسم‌ عاشورا

۱. محفل عزای امام حسین(ع)، شاید تنها عرصه‌ی عمومی است که در آن اقشار مختلف جامعه حضور و در برپایی آن مشارکت گسترده دارند. منبر امام‌حسین(ع) تنها دستگاهی است که در آن میان زن و مرد، پیر و جوان، غنی و فقیر، شاه و گدا، با مقام و بی‌مقام و… تفاوتی نیست. هر فرد در حد قدرت، توان و ظرفیت خود می‌کوشد در زنده نگه‌داشتن فرهنگ عاشورا نقش ایفا کند.

۲. مجلس عزای امام‌حسین (ع) دیرپا، عمومی و مردمی است، نه یک مراسم تشریفاتی و یک روزه‌ی دولتی، که از صدر تا ذیل و از آغاز تا فرجام، توسط یک تیم ویژه ترتیب و تنظیم گردد، افراد با نام و نشان دعوت گردد، سخنرانان معنون و مطنطن سخن گویند. در ایام محرم به تعداد مسجد و منبر در تمام شهرها، در هر کوچه و محل، تا دورترین ولسوالی‌ها و کوچک‌ترین قریه‌ها مجلس عزا برپا است. به‌صورت طبیعی در مجلس و محفل با این وسعت و گستردگی، نقص و کاستی‌ در ساحت‌های مختلف وجود دارد، به تعداد منبر و مسجد و مجلس در تمام شهرها و قریه‌ها، تمام سخنران‌ها دکتر، فیلسوف، جامعه‌شناس، روان‌شناس، مورخ، تحلیل‌گر و آگاه به تمام مسایل وجود ندارد. تمامی روضه‌خوان‌ها از سواد کافی و آگاهی لازم برخوردار نیستند. نوحه‌خوانان در حد فهم و درک‌شان نوحه و وقیه‌خوانها و روضه‌خوان‌ها متناسب با سطح سواد‌شان روضه می‌خوانند. فهم و دریافت مردم و مخاطبان از منبرها نیز در حد سواد‌شان است نه بیشتر.

۳. علاوه بر این‌که در تمام مسجدها و منبرها و مراسم‌ها حضور چهره‌های علمی ممکن و میسر نیست، بسیاری از تحصیل‌کردگان و افراد با نام و نشان و درجه‌های علمی، تنها به درد میزگردها، سمینارها و مراکز اکادمیک می‌خورند، نه محافل عمومی و مردمی؛ که در آن باسواد و بی‌سواد، پیر مرد و پیره‌ زن، جوان و نوجوان حضور دارند. بازهم تحربه شده است که بسیاری‌ از تحصیل‌کردگان نمی‌توانند سطح سخن‌ ‌گفتن‌شان را با فهم عموم مخاطبان منطبق سازند. در مواردی زیادی شاهد بوده‌ایم که همین تحصیل‌کردگان منتقد، وقتی در درون جامعه قرار می گیرند، بدون توجه به انتقادهای‌شان، همان مطالبی را می‌گویند که خود باور ندارند، روضه‌های را می‌خوانند که خود ضعیف و غیر مستند می‌پندارند.

۴. در یک جمع‌بندی، منتقدان و معترضان مراسم عاشورا دو دسته‌اند؛ برخی انتقادها به سبک و سیاق و شیوه‌‌های عزاداری‌اند، دل‌سوزانه و اصلاح‌گرایانه، البته بعضا آرمان‌گرایانه. اما برخی اعتراض ها و انتقادها فرهنگ عاشورا و عزاداری‌ها را از اساس نشانه می‌گیرند که مخرب است و فرافکنانه. با نقدهای مصلحانه می شود همراهی کرد، در جهت تبیین عقلانی اهداف قیام امام‌حسین و اصلاح تدریجی ضعف‌های عزاداری‌ها کوشید و کاستی‌ها را به حداقل رسانید. اما در برابر نقدهای مخرب و فرافکنانه، مردم بی‌توجه به فرافکنی آنان مسیرشان را ادامه خواهند داد.

۵. با تمام نقدها و ایرادهای که بعضا قابل پذیرش‌اند، نفس برگزاری این مجالس کارکردهای مختلف اجتماعی، فرهنگی و سیاسی بی‌شماری دارند، که کمتر مورد توجه و تحلیل منتقدان قرار می‌گیرند. البته کارکردها یا آشکار است یا پنهان که نیاز به برجسته‌سازی دارد. همین‌که عده‌ای با برپایی این مجالس، به‌گونه‌های مختلف مخالفت می‌کنند، در جهت کم‌رنگ کردن آن قدم و قلم می‌زنند، خود نشان دهنده‌ی کارکردهای مثبت محافل عاشورایی است.

۶. و در فرجام، تجلیل از عاشورا و قیام و انقلاب کربلا، با تمام نقص‌ها و کاستی‌ها، هر روز پر تجلی‌تر از گذشته برگزار می‌گردد و عشق به امام حسین علیه‌السلام مرزها و قلمروهای بیشتری را در می نوردد.
صلی‌الله علیک یا ابا عبدالله و علی‌الارواح اللتی حلت بفنائک

دکتر عبدالعلیم برهانی.