رویت هلال ماه با چشم مسلح و غیر مسلح

موضوع دیدن ماه با چشم مسلح و چشم غیر مسلح یک مسأله وسیع و پردامنه است اما در زمان کنونی بیشتر مراجع عظام تقلید ملاک در دیدن هلال را همان دیدن عادی و بدون استفاده از دستگاه هایی مثل تلسکوپ و دوربین های پیشرفته می باشد.

این در حالی ست که برخی دیگر از آیات عظام رویت هلال با چشم مسلح را نیز قابل اعتبار می دانند.

نکته ای که در این میان باید به آن توجه داشت این است که رویت هلال با چشم مسلح و دیدن هلال با چشم غیر مسلح چون می تواند نتایج متفاوت و مغایر داشته باشد هر دو نمی تواند موضوع حکم شرعی قرار گیرد پس باید موضوع حکم شرعی را رویت هلال با چشم غیر مسلح بدانیم.

استدلال فقهایی که رویت هلال با چشم عادی را شرط می دانند

در دین مبین اسلام وقتی یک حکمی برای عموم قرار داده می شود باید به گونه ای باشد که تمام مردم بتوانند آن را انجام دهند و این دسته از احکام را نمی توان مختص کسانی قرار داد که از تجهیزات خاصی بهره مند هستند.

وقتی رویت هلال با استفاده از تجهیزات خاصی مثل تلسکوپ یا دوربین های پیشرفته صورت گیرد چون تمام مردم به این وسایل دسترسی ندارند نمی تواند حکمی برای عموم به شمار رود.

بسیاری از مراجع تقلید اعلم از جمله حضرت امام خمینی(ره) رویت هلال با چشم مسلح را معتبر نمی دانستند. فقهایی که دیدن ماه با چشم عادی را شرط شروع ماه قمری که بسیاری از رویدادهای مهم دینی از جمله روزه گرفتن با آنها تطبیق می شود، می دانند اینگونه استدلال می کنند که رویت ماه با چشم غیر مسلح جنبه عمومی دارد و نه جنبه شخصی و زمانیکه حکمی شرعی جنبه عمومی داشته باشد ملاک این نیست که خود شخص مکلف حتما هلال را ببیند بلکه ملاک دیدن افراد متعارف می باشد.

برای توضیح بهتر است به حد ترخص که سبب شکسته شدن نماز می شود توجه کرد: براساس احکام شرعی اگر فرد به اندازه ای دور شود که نتواند دیوارهای شهر را ببیند، نمازش شکسته می شود، حال اگر فردی دارای چنان چشم قوی باشد که قادر باشد از فاصله های دور دیوار شهر را ببیند، پس باید گفت چنین فردی باید تا فاصله دورتر نمازش را کامل بخواند.

در حالیکه این طور نیست چون احکام شرعی جنبه شخصی ندارند و نباید تصور کرد که هرکس براساس نگاه خودش باید تکلیف داشته باشد.

احکام برای همه یک حکم وجود دارد. در مورد رویت هلال با چشم مسلح و غیر مسلح نیز باید گفت ملاک دیدن هلال ماه با چشم عادی ست همان طور که مشاهده می کنیم با اختراع ابزار های جدید خد ترخص به عقب نرفته است.

حکم قرآن در مورد رویت هلال ماه

همان طور که اشاره شد ملاک یک حکم شرعی به صورتی ست که برای عموم قابل اجرا باشد و این مساله در مورد رویت هلال ماه با چشم عادی و چشم مسلح نیز صدق می کند.

اثبات ماه جدید قمری برای عمومی زمانی صورت می گیرد که رویت عمومی صورت گیرد نه دیدن با ابزار آلات خاصی مثل تلسکوپ های پیشرفته.

قرآن کریم در این مورد می فرماید:«یسألونک عن الاهلّه قل هی مواقیت للناس و الحج». توجه به مفهوم این آیه کریمه نشان می دهد که ملاک حکم شرعی باید برای عموم قابل دسترس باشد و همه مردم باید بتوانند هلال را تشخیص دهند نه اینکه یک عده خاص با استفاده از ابزار آلات قادر باشند هلال را رویت کنند.

پنج شرط اثبات اول ماه قمری

اینک که دانستید رویت هلال ماه با چشم مسلح یا غیر مسلح یکی از احکام شرعی پر جنجال می باشد و مراجع تقلید مختلف دیدگاه های تاحدودی متفاوت در این مورد دارند.

مراجع تقلید شیعه اثبات رویت هلال ماه یا همان آغاز یک ماه قمری جدید را به چهار یا پنج مورد مشروط می کنند.

« دین هلال ماه توسط خود فرد، دیدن ماه توسط عده ای که عموم به گفتار آنان یقین دارند، دیدن هلال ماه توسط دو مرد عادل، سپری شدن سی روز از اول ماه قمری قبلی و حکم حاکم شرع» پنج موردی است که به نظر فقهای شیعه آغاز یک ماه قمری را ثابت می کند.

بسیاری از مراجع تقلید شیعه تنها چهار شرط از پنج شرط بالا را تایید می کنند در حالیکه برخی دیگر شرط پنجم را نیز تایید کرده اما می گویند در صورتیکه فرد مطمئن باشد که حاکم شرع اشتباه کرده است می تواند شرط  اعلام رویت هلال ماه توسط حاکم شرع را نادیده بگیرد.

پنج روش رویت هلال ماه در کشورهای مختلف

با نگاهی به کتب فقهی در می یابیم که موضوع رویت هلال ماه در زمان های مختلف یکی از مباحث اختلاف برانگیز در  میان فقها بوده است اما در عصر تازه با توجه به گسترش اطلاعات و ارتباطات این مساله بیش از پیش خود را نشان داده است.

هر ساله مقلدان مراجع مختلف در کشورهای اسلامی در تشخیص ابتدا و انتهای ماه رمضان که از رویت هلال ماه نشأت می گیرد دچار شک و تردید می شوند و دقیقا نمی دانند که این روز را روزه بگیرند یا خیر یا اینکه در این روز روزه خود را افطار کنند یا روزه بگیرند.

اختلاف مراجع تقلید در رویت هلال تمام ماه های قمری وجود دارد اما در مورد دیدن هلال ماه رمضان حساسیت بیشتری وجود دارد. روش های رویت هلال ماه و تعیین ابتدای ماه های قمری در کشورهای اسلامی چون براساس مواضع و فتاوای مراجع مشهور شیعه انجام می شود همواره سبب برخی اختلافات می شود اما اختلافات نباید باعث انحراف و شک نسبت به مراجع تقلید گردد.

پنج روشی که در کشورهای اسلامی از آنها برای رویت هلال ماه استفاده می شود شامل :«رویت هلال ماه، محاسبات نجومی، رویت هلال و محاسبات نجومی، بدون ملاک و معیار و پیروی از کشورهای دیگر» می باشد.

برخی کشورها مانند نیجریه هر سال ملاک و معیار رویت هلال ماه عوض می شود و تعدادی از کشورهای دیگر از کشورهای اسلامی بزرگ تر مانند عربستان سعودی و ایران پیروی نموده اول رمضان و عید فطر را به تبعیت از این کشورها انجام می دهند.