خورشید در قرآن/ حرکت خورشید و ماه در قرآن چگونه بیان شده است؟

خداوند در قرآن کریم در مورد آسمان و زمین و هر آنچه در آن قرار داد سخن های زیادی به میان آورده است. از جمله این آفریده های خداوند می توان به ماه و خورشید در قرآن اشاره کرد که خداوند به آنها قسم یاد کرده است.

ماه و خورشید در قرآن

همان طور که جغرافیا و علوم طبیعی ثابت کرده است، ماه به دور زمین می چرخد و زمین نیز به دور خورشید در چرخش است. قرآن هم در این خصوص در سوره یس سخن گفته است.

در آن زمان که هیچ علمی در این زمینه وجود نداشت و پیامبری که از طرف خدا برگزیده شده بود به چنین علومی دسترسی نداشت، خداوند از اینها خبر داده بود.

این یعنی پروردگاری که خالق ماه و خورشید و زمین و آسمان است، از آنچه که خود آفریده است و ماهیت آفریده هایش پیش از آن که علم بشر به آن برسد خبر داده است.

بشر در قرن شانزدهم تا حدودی به این حقیقت دست یافت و گسترش آن در قرن بیستم صورت گرفت. اما پیامبر سخن خداوند در این زمینه را قرن ها قبل به مردم رساند. خداوند در آیه می فرماید:

“الشمس ینبغی لها أن تدرک القمر و لا اللیل سابق النهار و کل فی فلک یسبحون” نه خورشید را شایسته است که ماه را دریابد و نه شب بر روز سبقت می گیرد و هر کدام بر مدار مشخصی در حرکت هستند.

نور ماه و خورشید در قرآن

خداوند حتی در خصوص روشنی خورشید و ماه و تفاوت این دو نیز در قرآن سخن گفته است. همان طور که می دانیم خورشید از خود، نور دارد اما ماه نور خود را از خورشید می گیرد.

خداوند متعال در عصر عرب جاهلی در قرآن این مطلب را آورده و با ظرافت کامل در آیه ۵ سوره مبارکه یونس به تفاوت نور خورشید و نور ماه اشاره کرده است.

خداوند در این رابطه در قرآن می فرماید: “هو الذی جعل الشمس ضیاءً و القمرا نوراً” او خدایی است که خورشید را درخشان و ماه را تابان قرار داد.

در معنای لغوی دو کلمه ضیاء و نور، تفاوت هایی وجود دارد. ضیاء به معنای منبع و اصل روشنی است، اما نور چیزی برگرفته از روشنی می باشد.

ضیاء را به خورشید نسبت داده است زیرا خورشید، خود منبع نور است، اما در مورد قمر و ماه از کلمه نور استفاده کرده است و ماه روشنی خود را از خورشید می گیرد.

در لغت می توان ضیاء را به آن روشنی‌ تعبیر کرد که برای ما از طریق بینایی قابل درک است. اما نور آن روشنی‌ است که از آتش برگرفته شده است. خداوند در این آیه به تفاوت میان ضیاء و نور اشاره کرده است.

آیات دیگری از قرآن نیز هستند که خداوند به روشنایی ماه و خورشید در آن اشاره کرده است. یکی از آن آیات در سوره نوح قرار دارد. در این آیه نیز خداوند به تفاوت نور خورشید و ماه اشاره کرده است. همان تفاوت هایی که علم بشر بعد از قرن ها بدان دست یافت.

خداوند در آیه ۱۶ سوره نور می فرماید: “و جعل القمر نوراً و جعل الشمس سراجاً” و قرار داد ماه را که در آن نور است و خورشید را چراغ قرار داد.

همچنین در آیه ۱۲ و ۱۳ سوره نباء خداوند می فرماید: “و بنینا فوقکم سبعاً شداداً* و جعلنا سراجاً وهّاجاً” و بالای شما هفت آسمان را بنا کردیم و چراغ درخشان برافروختیم.

در این آیه نیز خداوند یک بار خورشید را به چراغی تشبیه کرده است و بار دیگر به چراغی روشن. زیرا خورشید و چراغ هر دو خودشان منبع نور هستند.

اما ماه با خورشید در این ویژگی اشتراک ندارد و به همین دلیل خداوند برای ماه واژه چراغ را به کار نبرده است. زیرا همان طور که گفته شد ماه روشنی خود را از خورشید می گیرد و باز می تاباند.

حرکت ماه و خورشید در قرآن

خداوند متعال در قرآن و آیات متعددی در خصوص حرکت خورشید و ماه نیز سخن گفته است. که مورد اظهار نظر بسیاری از اخترشناسان و مفسران قرار دارد.

از جمله آیاتی که در خصوص حرکت ماه و خورشید در قرآن آمده است می توان به برخی آیات سوره یس اشاره کرد، خداوند در این سوره مبارکه می فرماید: “و آیه لهم اللیل نسلخ منه النهار فاذا هم مظلمون و الشمس تجری لمستقرٍ لها ذلک تقدیرُ العزیزِ العلیم”

و آیه و نشانه ای {دیگر} برای آنها شب است که روز را از آن می کَنیم و در تاریکی فرو می روند و خورشید به طرف قرارگاه مخصوص خود در حرکت است. تقدیر خدای عزیز و علیم این است.

پایان خورشید

خاموشی خورشید و مرگ آن از مسائلی است که دانشمندان در علم نجوم به آن اشاره کرده اند و از موضوعات قابل بحث در این زمینه است. جالب است که آیات قرآن نیز از این حقیقت سخن گفته است.

خداوند در سوره تکویر آیه ۱ به این موضوع اشاره کرده است و می فرماید: “اذ الشمس کورت” زمانی که خورشید بی فروغ (در هم پیچیده) می شود.

از دیدگاه یکی از مفسران این آیه به زمان پایان یافتن و خاموشی خورشید اشاره دارد. ایشان پس از طرح این موضوع که این از اعجاز علمی قرآن به شمار می رود می نویسد:

در علم ثابت شده است که انرژی خورشید رو به پایان است و رو به خاموشی می رود، قرآن نیز در این سوره از تکویر به خاموشی یاد کرده است.

خداوند در آیات متعددی از قرآن به مرگ خورشید و خاموشی آن اشاره کرده و مراحل پایانی عمر خورشید و کم نور شدن آن را متذکر شده است.

اما این نکته قابل تأمل است که، این آیه های قرآن در خصوص رخدادِ قیامت است و آن زمان که جهان به پایان می رسد، اما مرگ خورشید دارای یک روند طبیعی است و خاموشی آن میلیاردها سال به طول می انجامد.

همین باعث شده است که ابهاماتی در این زمینه به وجود بیاید که نیاز به بررسی و تأمل بیشتری دارد.

این اما از اعجاز قرآن چیزی کم نمی کند. این که خداوند در ۱۴۰۰ سال قبل، موضوعاتی که بشر بعد از قرن ها به آن رسیده است را مطرح می کند نشانگر اعجاز هر کلمه از قرآن و خالق بی همتای آن است.