خرپشته چیست؟ برخی نکات استاندارد در ساخت خرپشته ساختمان

خرپشته هم مانند تعداد زیادی از کلمات دیگر در زبان فارسی برخلاف ترکیب ظاهری اش که از نام یک حیوان تشکیل شده، معانی دارد که به بخش های تشکیل دهنده آن شاید نخورد. در زبان های دیگر مانند انگلیسی هم این ویژگی یافت می شود؛ ترکیب «Blue-blood» مثال خوبی برای  این گفته می باشد. معنی نهایی این ترکیب می شود«اشراف زاده» در حالیکه هیچ یک از کلمات ترکیب نزدیک به این معنا نیست.

معنای لغوی خرپشته

خرپشته همان طور که خود ترکیب نشان می دهد به معنای پشته و بار بزرگ می باشد، در این ترکیب کلمه «خر» به معنای بزرگ به کار رفته است، درست در کلماتی مانند خرگوش و خرمهره. همین طور در قدیم به هر پشته ای که وسط آن بلند و اطرافش سراشیبی بود را با این ترکیب یاد می کردند.

اتاق روی پشت بام

خرپشته علاوه بر معنای بار بزرگ که در بالا به آن اشاره شد، به معنی اتاق کوچک واقع در پشت بام که به راه پله متصل است نیز می باشد: به عبارت دیگر ورودی پشت بام به راه پله. این اتاق اگر بزرگ تر ساخته شود می توان از آن به عنوان یک نیم طبقه مسکونی نیز استفاده نمود. همین طور این مکان محلی برای نگهداری کبوتران توسط کبوتر بازان نیز می باشد.

خرپشته در ساختمان های جدید

خرپشته در ساختمان های جدید همان ورودی پشت بام است اما می توان در موارد دیگری همچون: انباری، کارگاه، روق گاردن و اتاق زیر شیروانی نیز از آن  استفاده کرد.

فضای خرپشته

در صورتیکه متراژ ساختمان زیاد باشد، از خرپشته می توان به  عنوان یک واحد مسکونی و تجاری استفاده کرد. براساس قوانین شهرداری ساخت خرپسته بعد از دریافت مجوز پایان کار ممکن می باشد. مزایا و عواقب حقوقی مکان به عهده کلیه ساکنین ساختمان می باشد. شهرداری می تواند پس از دریافت جریمه به این مکان مجوز دهد یا آن را تخریب نماید.  

خرپشته و اتاق آسانسور در یک جا

در برخی ساختمان ها خرپشته و اتاق آسانسور یکجا ساخته می شود. در این ساختمان ها ارتفاع یک بخش از سایر بخش ها بیشتر است و ارتفاع این مکاان بالاتر از پشت بام و هم تراز سقف آسانسور ساخته می شود.

برخی نکات استاندارد در ساخت خرپشته ساختمان

ساخت خرپشته در ساختمان های مستلزم رعایت برخی از  استانداردها می باشد. «بالاتر بودن بودن این مکان از سقف ساختمان در صورتیکه این مکان و آسانسور یکی است(حدود ۲۸۰ سانتی متر باید بالاتر باشد)، این مکان از دودکش فاصله داشته باشد، کف آن باید شیب دار باشد و تجاوز نکردن حداکثر ارتفاع این مکان از ۲ متر و ۲۰ سانتی متر» برخی از استاندارهایی است که هنگام ساخت این مکان باید از سوی طراحان ساختمان رعایت شود.

جان پناه و خرپشته

جان پناه دیواری است که برای جلوگیری از خطرات احتمالی دور تادور بام ساختمان می سازند. اگر خرپشته با بام ساختمان یکی باشد، چان پناه معمولا با ضخمامت ۲۰ سانتی متر و ارتفاع ۸۰ سانتی متر یا ضخمامت ۱۰ و ارتفاع ۷۰ سانتی متر ساخته می شود. سطح جان پناه باید با سنگ و سیمان یا فلز پوشیده شود تا در برابر شرایط جوی مقاوم باشد.

نمای خرپشته

از فضای خرپشته می توان برای ساخت گلخانه و فضای سبز استفاده کرد در صورتیکه تمام ساکنین ساختمان رضایت داشته باشند. در طراحی نمای این مکان از مصالحی استفاده کنید که در قالب نمای ساختمان استفاده شده است. اما اگر خط بام را با بافتی متفاوت جدا کنید، این مکان نمای جذاب تری به خود می گیرد.

معانی دیگر خرپشته

ایوان

«ز خرپشته آسمان برگذشت   زمین و زمان را ورق درنوشت» در این بیت از نظامی، معنی «طاق» از این ترکیب برداشت می شود.

بلندی سرگور

یکی دیگر از معانی این ترکیب، بلندی سرگور که معمولا از آجر و خاک ساخته می شود، می باشد. «ای آفتاب جان از لطف و روشنی      خرپشته گلین چه شد سایبان تو؟» در این بیت از سنایی، معنی بلندی سرگور از این ترکیب برداشت می شود.

خیمه

از آنجایی که سقف خیمه به بلند و اطراف آن پایین است، در ادبیات فارسی خیمه را با این ترکیب می خوانند. درست در متن قدیمی«در میان درختان تا آن دیوارهای آسیا و آجرها کشیده و خرپشته ای زده و ایمن نشسه» که در آن این ترکیب به معنای خیمه به کار رفته است.

داربست

یکی دیگر از معانی خرپشته، داربست می باشد؛ همان اتاق ساخته شده از چوب و شاخ و برگ گیاهان که کشاورزان پالیزکار در گوشه ای از زمین خود می سازند تا در گرمای روز در زیر سایه آن استراحت کنند.

زره

«در جوشن و خرپشته شد سند شجرها    کاین شاخ درختان همه با تیغ و سنانند» در این بیت از تاج الدین علی، معنی زره و جوش که جنگجویان هنگام جنگ به تن می کنند، از این ترکیب برداشت می شود.

نام یک روستا در شهرستان بیرجند

براساس اطلاعات جغرافیایی خرپشته نام یک روستایی در دهستان مرکزی بخش خوسف شهرستان بیرجند می باشد که در دامنه کوه قرار گرفته و آب و هوای معتدل دارد.

به هرصورت اینک که با ما همراه شدید، دانستید که معانی واقعی این ترکیب با اجزای تشکیل دهنده آن هیچ سنخیتی نداشت. در این  ترکیب از واژه «خر» استفاده شده است در حالیکه در معانی واقعی و نهایی هیچ اثری از این حیوان دیده نشد. خرپشته به معنای ورودی ساختمان، اتاق زیر شیروانی، زره و جوشن، بلندی سرگور و در نهایت اتاقک ساخته شده از چوب و شاخ و برگ گیاهان هیچ یک با کلمه «خر» که در ذهن ما بود نزدیکی نداشت.