حکم شرعی بیت کوین و معامله با ارزهای دیجیتال از نظر مراجع تقلید

اگر شما هم به دنبال کسب و کاری حالا در دنیای مجازی بوده اید، حتماً درباره حکم شرعی بیت کوین برای شما سؤال به وجود آمده است. در این مقاله تلاش می کنیم تا با بررسی بیت کوین و آرای مراجع تقلید حکم شرعی بیت کوین را بررسی کنیم.

بیت کوین چیست؟

بیت کوین (Bitcoin) پرطرفدارترین ارز دیجیتالی جهان محسوب می شود. بیت کوین حتی با وجود بیش از نهصد نوع ارز رمزنگاری شده مختلف در سرتاسر جهان همچنان بیش از پنجاه درصد سهم بازار ارزهای دیجیتالی را در اختیار خود دارد. بیت کوین همچنین بیشترین ارزش را در میان ارزهای دیجیتال دارد. در واقع استقبال بیش از حد از بیت کوین موجب شده تا ارزش آن بالا برود و بهترین گزینه برای صرافان و سرمایه گذاران در سرتاسر دنیا باشد.

پول های دیجیتال رمزنگاری شده که روز به روز بر محبوبیت آن ها در میان مردم افزوده می گردد، در کنار ویژگی های مثبتی که دارند مشکلات زیادی را نیز ایجاد کرده اند. این امر سبب شده است تا بانک ها و موسسات مالی در برخی موارد نسبت به آن ها سکوت اختیار کنند و در مواردی دیگر آن ها را ممنوع اعلام نمایند. بانک مرکزی ایران جزو دسته دوم بود.

بانک مرکزی و بیت کوین

بانک مرکزی در دوم اردیبهشت ۱۳۹۷ اعلام کرد که «به‌کارگیری ابزار بیت کوین(Bit Coin) و سایر ارزهای مجازی در تمام مراکز پولی و مالی کشور ممنوع است.»

روابط عمومی بانک مرکزی در همین رابطه گفت: «در جلسه سی ام شورای عالی مبارزه با پولشویی در تاریخ ۹ دی ماه ۱۳۹۶، به‌کارگیری ابزار بیت کوین (Bit Coin) و سایر ارزهای مجازی در تمام مراکز پولی و مالی کشور ممنوع اعلام شد. از آنجایی که انواع ارزهای مجازی از این قابلیت برخوردار هستند که به ابزاری برای پولشویی و تأمین مالی تروریسم و به‌طور کل، جابه‌جایی منابع پولی مجرمان بدل شوند، حوزه نظارت بانک مرکزی برای پیشگیری از وقوع جرائم از طریق ارزهای مجازی، موضوع ممنوعیت به‌کارگیری ارزهای مجازی را به بانک ها ابلاغ کرده است.»

به گفته بانک مرکزی «تمام شعب و واحدهای تابعه بانک ها و موسسات اعتباری و صرافی ها باید از انجام هر گونه خرید و فروش ارزهای مذکور و یا انجام هر گونه اقدامی که به تسهیل و یا ترویج ارزهای دیجیتال بینجامد، به‌طور جد اجتناب کنند. همچنین لازم است ذکر شود با متخلفین، برابر قوانین و مقررات مربوط برخورد خواهد شد.‏»

حکم شرعی بیت کوین و ارزهای دیجیتال چیست؟

با توجه به اینکه فقه اسلامی یکی از مبانی تدوین قوانین ایران به خصوص در بخش اقتصاد، تجارت و کسب و کار می باشد، در مسائل جدیدی که برای حوزه های پولی و بانکی بوجود می آید، می بایست همواره چارچوب های فقهی رعایت شود. با گسترش استفاده از پول های دیجیتال در ایران کارشناسان اقتصاد اسلامی و فقها نیز نسبت به آن واکنش نشان دادند.

در همین رابطه، حجت الاسلام و المسلمین دکتر سید عباس موسویان اقتصاد دان، نظریه‌پرداز بانکداری اسلامی و عضو کمیته فقهی سازمان بورس و اوراق بهادار و عضو شورای فقهی مشورتی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران درباره حکم شرعی بیت کوین معتقد است که معامله با بیت کوین و دیگر انواع پول های دیجیتال از نظر شرعی به دلیل عدم اعتماد ایراد دارد.

وی می گوید: با توجه به آیه قرآنی وَ لَنْ یَجْعَلَ اللَّهُ لِلْکافِرِینَ عَلَی الْمُؤْمِنِینَ سَبِیلًا به معنای «و خداوند هیچ‌گاه برای کافران نسبت به جامعه مؤمن و با ایمان راه تسلط باز نخواهد کرد»، باید گفت که بیت کوین یا ارزهایی مشابه که باعث می شود ثروت جامعه با ایمان و مسلمان به جیب کافران راهی شود و شرایط برای تسلط آنها در جامعه ایجاد کند یک روش مالی نامشروع و ناصحیح است. معامله با بیت کوین و پول های مجازی از لحاظ شرعی اشکال دارد.

نظر شماری از مراجع درباره حکم شرعی بیت کوین

آیت الله العظمی سید علی خامنه ای
دفتر آیت الله العظمی خامنه ای اظهارنظری در این باره نداشته اند. یعنی ایشان تا کنون نه به حرام بودن آن حکم داده اند و نه فعالیت در این زمینه را مجاز می دانند. این مسئله که ایشان تا کنون در این زمینه فتوایی صادر نکرده اند، به این معنا نیست که استفاده از این پول اشکالی ندارد. مقلدین ایشان می بایست با رعایت «الاعلم فالاعلم» از مرجع دیگری درباره این موضوع استفتاء کنند. لازم است ذکر شود بر اساس نظر حضرت آیت الله العظمی خامنه ای رعایت قوانین رسمی کشور لازم الاجرا می باشد.

آیت الله العظمی سید علی سیستانی
«اجازه فعالیت در بیت کوین را ندارید و این گونه معاملات حرام است.»

آیت الله سید موسی شبیری زنجانی
«در صورتی که استفاده از این ارزها خلاف قانون باشد و باعث ایجاد فساد اقتصادی باشد، هرگونه معامله با این ارزهای مجازی اشکال شرعی دارد.»
با این حال ایشان در پاسخ به استفتاء دیگری درباره حکم شرعی بیت کوین می گویند:
«اگر اعتبار دریافتی در مقابل کار حلال داده شود و خلاف قانون نباشد اشکال شرعی ندارد.»

آیت الله ناصر مکارم شیرازی
«معامله با بیت کوین و ارزهای رمزنگار به دلیل اینکه نسبت به آن ها ابهامات زیادی مطرح می شود، اشکال دارد.»

مرحوم آیت الله سید محمود هاشمی شاهرودی
«بر اساس ابهامات فراوان در نوع معامله با ارزهای مجازی استفاده از این پول جایز نیست.»

آیت الله حسین نوری همدانی
« ورود در معامله پول های مجازی اشکال شرعی دارد.»

آیت الله حسین وحید خراسانی
«معامله با پول های مجازی باطل است.»

آیت الله لطف‌الله صافی گلپایگانی
«معامله با پول های دیجیتالی حرام است و به کل باطل است.»

آیت الله سید محمدعلی علوی حسینی گرگانی

ایشان در خصوص حکم شرعی بیت کوین نظر متفاوتی دارند:
«استفاده از آن منوط به حفظ استقلال کشور و با نظر مقام معظم رهبری بلامانع است.»

آیت الله یوسف صانعی
«اگر پول باشد و یا طرفین معامله آن را به عنوان پول یا چیزی که دارای ارزش است بشناسند، استفاده از آن مانعی ندارد.»

آیت الله محمد باقر موحدی نجفی
«اگر این پول در میان عقلا و بازار معاملات اعتبار دارد، معامله با پول مورد نظر اشکالی ندارد.»

آیت الله محمدعلی گرامی
«اگر پشتوانه و اعتبار دارد مشکلی نیست. لیکن پشتوانه دولتی یا بین‌المللی ندارد و فقط بر اساس اعتبار فرد یا گروهی است به خلاف مثل یورو و مانند آن در صفحات مجازی مبادله می‌شود.»