سن درخت را چگونه تشخیص دهیم؟

معمولا هنگامی که با درختی قدیمی و تنومند روبرو می شویم دوست داریم بدانیم چند سال از سن درخت گذشته است؟ برای مشخص کردن عمر درختان روش های گوناگونی موجود است. در بعضی از روش ها می بایست درخت را قطع کرد تا بتوان سن آن را تشخیص داد اما در شمار دیگری از روش ها هیچ نیازی به قطع کردن درخت نیست. در این مقاله قصد داریم شما را با روش های تشخیص سن درخت آشنا کنیم. البته پیش از آن باید ببینیم خود درخت چیست؟

درخت چیست؟

درخت را می شود به عنوان یک گیاه بزرگ چوبی با عمری چندین ساله توصیف نمود. اگرچه استاندارد خاصی برای اندازه درخت وجود ندارد اما به طور معمول یک درخت بالغ حداقل دارای ارتفاعی در حدود ۵/ ۵ متر می باشد. شاخه های یک درخت به یک ساقه اصلی وصل هستند. آن ها جزء بسیار بااهمیتی از طبیعت و عنصری حیاتی در زندگی تمامی گونه های جاندار کره زمین محسوب می شوند.

درختان در قیاس با بقیه انواع گیاهی از عمری طولانی تر برخوردار هستند. انواع اندکی از درخت ها بیشتر از یکصد متر رشد کرده و برخی از آن ها چندین هزار سال زندگی می نمایند.

درخت ها از بخش های ریشه، ساقه، شاخه، شاخچه و برگ تشکیل شده اند. ساقه درختان اکثرا از بافت های نگهدارنده و انتقال دهنده یعنی آوند چوبی و آوند آبکش شکل گرفته اند. در حقیقت چوب از سلول های آوند چوبی و پوست از آوند آبکش تشکیل شده است. همچنین ریشه درختان که به طور کلی در داخل زمین قرار گرفته اند همچون لنگری برای اجزاء بالایی درخت عمل می کنند و آب و مواد مغذی مورد نیاز درخت را از خاک جذب می نمایند.

در سطح زمین ساقه باعث ارتفاع گرفتن شاخه های برگ دار درخت می شود. درخت تلاش می کند برای جذب نور خورشید خود را بالا کشیده و ارتفاع بگیرد. در این وضعیت میان درختان رقابتی بر سر ارتفاع گرفتن برای بهره گیری حداکثری از نور خورشید، روی می دهد. در شمار زیادی از درخت ها ترتیب قرار گرفتن شاخه های درخت باعث فراهم کردن حداکثر تماس برگ ها با نور خورشید می گردد.

البته همه درخت ها اجزایی که در بالا به آن ها اشاره کردیم را ندارند. به عنوان مثال بیشتر نخل ها فاقد شاخه می باشند. همچنین کاکتوس های ساگوارو در آمریکای شمالی نیز فاقد برگ های کارکردی و سرخس های درختی فاقد پوسته هستند. این درحالی است که تمامی این موارد و موارد مشابه از نظر زیست شناختی در زمره درخت ها به حساب می آیند. در حقیقت بعضی این اندازه و سایز است که مشخص می کند چه چیزی درخت می باشد و چه چیزی درخت نمی باشد.

تشخیص سن درخت های زنده

یکی از روش های بسیار معمول تشخیص سن درخت ها به این صورت است که نخست یک سوراخ به قطر ۱ میخ در آن ایجاد می نمایند که تا میانه درخت ادامه می یابد. پس از آن نوعی مایع شفاف در داخل سوراخ تزریق می نمایند. این مایع پس از مدت زمانی خشک و سفت می شود. سپس آن را از سوراخ درخت خارج می کنند. در این حالت لایه های روشن و تیره تنه درخت که نشان دهنده سن درخت است بر روی مایع سفت شده، اثر می گذارد. سپس خطوط به وجود آمده بر روی آن را می شمارند و به همین صورت سن درخت را اندازه گیری می کنند.

در روش دیگری از «مته سال سنج» برای تشخیص سن درخت استفاده می شود. در این روش مته از یک بخش از پوست درخت داخل آن شده و تا بخش مرکزی درخت فرو برده می شود. مکان سوراخ نمودن می بایست حدودا در نیمه های درخت باشد. پس از نمونه برداری، شمار حلقه ها شمرده می شوند و سن درخت تشخیص داده می شود.

همچنین در روش دیگری تشخیص سن درخت با محاسبه قطر، طول و ارتفاع و تعداد شاخه های جانبی صورت می گیرد. هر اندازه قطر و ارتفاع و شاخه های جانبی یک درخت بیشتر باشد عمر آن بالاتر است.

در این روش محیط تنه درخت را محاسبه کرده و سپس شعاع آن را به دست می آورند و سپس با توجه به ثابت بودن رشد سالیانه درخت، سن تقریبی آن را تخمین می زنند.

یک روش دیگر تعیین سن درخت به روش کربن ۱۴ است. از این روش به طور معمول برای تشخیص سن درخت های بومی مناطق گرمسیری و جنگل های استوایی که آب و هوا همواره در آن مناطق به یک شکل است استفاده می گردد. در این مناطق تغییراتی که در آب و هوا به وجود می آید اندک بوده و در نتیجه رشد درخت وقفه یا کاهشی نخواهد داشت.

تشخیص سن درخت با استفاده از کربن ۱۴ هنگامی مطمئن خواهد بود که نمونه از قلب درخت گرفته شده باشد. یعنی جایی که رشد درخت از آن جا آغاز شده است. این روش تشخیص سن به طور معمول برای درخت هایی که چوب سختی دارند استفاده می گردد. روش کربن ۱۴ بسیار گرانقیمت و زمان بر است.

تشخیص سن درخت غیرزنده

هنگامی که یک درخت رشد می کند لایه های چوب جدیدی در زیر پوست درخت تشکیل می شود. رنگ لایه هایی که در فصل گرم سال تشکیل می شود با رنگ لایه هایی که در فصل سرد سال تشکیل می شود تفاوت دارد. پس یک لایه کمرنگ و یک لایه پررنگ با یکدیگر نشان دهنده یک سال از عمر آن درخت است. در نتیجه بریدن تنه اصلی و  شمردن حلقه های تیره و روشن آن سن درخت را نشان می دهد. 

به عنوان مثال اگر یک درخت ده حلقه در تنه خود داشته باشد، می‌ توان گفت که تقریباً ۱۰ ‌ساله است. همچنین درختی که شصت حلقه دارد ۶۰ ساله می باشد. این روش راحت ترین روش برای تشخیص سن درختان می باشد. درخت هر اندازه قطورتر و بلندتر باشد، دارای سن بیشتری است.

همچنین روش‌ هایی بسیار پیشرفته‌ و مدرن تری هم برای تشخیص سن یک درخت وجود دارد که عبارت اند از:

• روش پتاسیم – آرگن
• روش روبیدیم استرانسیوم
• روش اورانیم، سرب و توریم، سرب
• روش استفاده از ایزوتوپ های ۲۳۰Th و ۲۳۱Pa
• روش فلوئور
• روش آمینو اسیدها