تاثیرگذاری ابرقهرمان ها بر سیستم روانی کودک

در این دوره و زمانه «ابرقهرمان ها (Super Heros) به بخشی از زندگی روزمره کودکان و حتی بزرگسالان تبدیل شده است. بسیاری از کودکان هر روزه شخصیت های ابرقهرمان را در انیمیشن ها، فیلم های سینمایی و سریال ها، کتاب های داستان مصور (کمیک استریپ) و … می بینند و با آن ها زندگی می کنند.

نفوذ ابرقهرمان ها در زندگی کودکان به اندازه ای است که تصویر آن ها را می توان بر روی وسایل شخصی کودک همچون لیوان و ظروف غذاخوری، لباس ها، اسباب بازی ها، کیف، کفش، لوازم التحریر و حتی در و دیوار مهدکودک ها مشاهده کرد. البته تاثیرگذاری ابرقهرمان ها تنها مختص بر دنیای کودکان نبوده و آن ها بر سیستم روانی کودک نیز تاثیرگذارند.

ابرقهرمان ها در درازای تاریخ

شخصیت های ابرقهرمان تنها مختص به دنیای مدرن نبوده و چیزی نیستند که به تازگی وارد زندگی کودکان شده باشند. ابرقهرمان ها تاریخی به درازای خود تاریخ دارند. آن ها از گذشته های دور محبوب بوده اند، با این تفاوت که در گذشته آن ها بجای انیمیشن ها و داستان های مصور در لابلای داستان های اساطیری و شعرهای حماسی حضور داشتند و مخاطب آن ها نیز اغلب بزرگسالان بودند تا کودکان.

شخصیت هایی همچون «رستم» و «آرش» در اساطیر ایرانی، «ثور» و «اودین» در اساطیر اسکاندیناوی، «هرکول» و «هکتور» در اساطیر یونانی و «شاه آرتور» و «مرلین» در اساطیر انگلوساکسون، نمونه هایی از ابرقهرمان ها در زمان گذشته محسوب می شوند. این ابرقهرمان ها نماد فضیلت های اخلاقی و ویژگی های مثبت یک قوم بودند. اما این روزها ابرقهرمان های محبوب کودکان شخصیت هایی بیگانه هستند که هویتی غربی دارند.

تاثیر ابرقهرمان ها بر روان کودک

نتایج بررسی های دانشمندان نشان دهنده آن است که کودکان داستان های ابرقهرمانی را به خوبی متوجه می شوند و قادر می باشند به واقعی نبودن شخصیت های ابرقهرمان پی ببرند، اما به دلیل تاثیر روانی آن ها مایل هستند همانند ابرقهرمان ها رفتار نمایند و حرکات شان را تقلید کنند. سیستم روانی کودک به گونه ای است که به شدت تحت تاثیر شخصیت ابرقهرمان ها قرار می گیرد.

در چنین شرایطی دو هویت روانی در کودک شکل می گیرد که یکی بالقوه (هویت ابرقهرمان) و دیگری بالفعل (هویت کودک) می باشد. این دو هویت با یکدیگر انطباق نداشته و باعث به وجود آمدن تعارضات روانی و هویتی در کودک می شود.

در وضعیتی اینچنینی، کودک برای دست یابی به تعادل هویتی مجبور می شود نقش هایی را از خود به اجرا بگذارد که آن ها را نقش اصلی خود نمی بیند. چنین کودکی به طور معمول رفتارهای خشونت آمیزی از خود به نمایش می گذارد که به راحتی قابل برطرف شدن نیست و گاهی نیاز است تا در این رابطه با یک مشاور روانی مشورت شود.

ابرقهرمان ها آینه کودکان

دایره لغات کودکان پایین است و همچنین قدرت ادراک شناختی آن ها نیز محدود می باشد. به همین خاطر آن ها از بیان تمایلات و خواسته های خود هراس دارند. طراحان شخصیت های ابرقهرمانی، از تمایل کودکان به رهایی از این وضعیت و تخلیه هیجان شان آگاه هستند و در طراحی ابرقهرمان ها، شخصیت هایی را به وجود می آورند که کودکان آرزوی تبدیل شدن به آن ها را دارند. در حقیقت کودکان در شخصیت ابرقهرمان ها خود را می بینند و مشاهده می کنند که ابرقهرمانشان هرچه که آن ها قدرت انجامش را ندارند، انجام می دهند.

هر اندازه که یک شخصیت ابرقهرمانی هیجان بیشتری ایجاد نماید، تأثیراتی بیشتر بر کودک خواهد گذاشت. به عنوان مثال شخصیت های ابرقهرمانی که قدرت پرواز دارند و یا از نیرویی جادویی برخوردارند به دلیل هیجان زیادی که به وجود می آورند، تأثیرات قابل توجهی بر روان کودک می گذارند.

ابرقهرمان ها و تخلیه هیجانات روانی

جذب شدن به شخصیت های ابرقهرمانی در سال های کودکی می تواند تا اندازه ای مهارت های اجتماعی کودک را افزایش دهد. شماری از محققان بر این عقیده اند که تمایل کودک برای تبدیل شدن به «باب اسفنجی» یا «اسپایدرمن» سلامت روانی وی را تهدید نمی کند بلکه به آن کمک نیز می نماید.

به عقیده آن ها در دوره کودکی نخست (سه تا شش سالگی) و حتی در دوره کودکی دوم (هفت تا دوازده سالگی)، کودکان به صورت طبیعی تمایل دارند بجای شخصیت های ابرقهرمان مورد علاقه شان باشند و بدینوسیله هیجانات خود را تخلیه کنند. این تخلیه هیجان از سویی هوش هیجانی کودک را ارتقاع می بخشد و از سوی دیگر موجب می شود که وی از نظر روانی به تعادل برسد.

الگوگیری کودکان از ابرقهرمان ها

به طور طبیعی مشاهده ابرقهرمان ها موجب الگوگیری روانی و رفتاری از این قبیل شخصیت ها می گردد که به نوبه خود بد نیست. به عنوان مثال، کودک پس از دیدن «زورو»، پارچه ای را به جای شنل زورو به شانه خود می بندد شمشیر اسباب بازی اش را به کمر می بندد و یا با دیدن پاندای کونگ‌فوکار دوست دارد به مردم کمک کند و با شخصیت های بد بجنگد.

اگر این الگوگیری توسط والدین در دوره کودکی سرکوب شود آثار و نتایج منفی آن که معمولا به صورت عوارض و آسیب های روانی است، در دوره بزرگسالی آشکار می گردد. کودک می بایست تا دوازده سالگی از نظر روانی در خیالات خود و به همراه ابرقهرمانان محبوبش زندگی کند. قدرت تخیل کودک در سنین ۵ سالگی به بعد، به اندازه زیادی فعال است و تصور وی این است که جهان می تواند به مکانی شگفت انگیز بدل شود.

ابرقهرمان ها و توانایی روانی برخورد با مشکلات

شماری از روانشناسان معتقدند که ابرقهرمان ها بعضی وقت ها از نظر روانی احساسات مثبت و مفیدی همانند آزادی خواهی، انسان دوستی، سخت کوشی، اعتماد به نفس، تلاش برای رسیدن به هدف و غرور را در کودکان بر می انگیزند موجب می شوند که وی از نظر روانی و احساسی رشد کند.

این دسته از روانشناسان می گویند که تفکرات فراواقعی و تخیلی برای کودک لازم و ضروری است، چون به او یاد می دهند که در برخورد با یک شرایط پیچیده و یا مشکلاتی که با آن ها روبرو می شود، تصمیمات منطقی و هوشمندانه ای بگیرد.