بیماری سلیاک چیست و بیماران سلیاکی چه باید بکنند؟

خیلی عجیب است اگر بشنوید سیستم ایمنی بدن به جای کمک به دفع میکروب ها و محافظت از بدن در برابر عوامل بیماری زا، خود سبب مشکل شود و بخشی از بدن شما را تخریب کند. در افراد مبتلا به بیماری سلیاک اما این اتفاق می افتد. این بیماران که مصداق بارز ضرب المثل “خود کرده را تدبیر نیست” می باشند چراکه با این بیماری به دنیا می آیند. هرچه می خورند بیهوده است چون هیچ ماده غذایی جذب بدن آنها نمی شود.

بیماری سلیاک چیست؟

در بیماری سلیاک پرزهای موجود در روده کوچک آسیب می بیند و بدن فرد مبتلا قادر به جذب مواد غذایی هضم شده نیست، جالب اینجاست که سیستم ایمنی خود فرد دستور به تخریب پرزهای روده می دهد چون به پروتئینی به نام “گلوتن” حساسیت دارد. این پروتئین بیشتر در حبوباتی مانند گندم، احتمالا جو دوسر و چاودار یافت می شود. زمانیکه فرد مبتلا به این بیماری غذاهای حاوی این پروتئین را مصرف کند، سیستم ایمنی بدن دستور تخریب روده کوچک را صادر می کند و پرزهای اگشتانه ای موجود در روده کوچک که وظیفه جذب مواد غذایی را دارد را از بین می برد.

بیماری سلیاک ارثی است

بیماری سلیاک ارثی است، از نسلی به نسل دیگر منتقل می شود و در صورتیکه یکی از اقوام و بستگان شما به این بیماری مبتلا باشد، امکان سرایت آن به شما در حدود بیست درصد می باشد. نام دیگر این بیماری “اسپروی سلیاک” است که یک اختلال خود ایمنی روده باریک به حساب می آید. با تخریب پرزهای روده باریک فعالیت آنزیم های موجود در روده به شدت کاهش می یابد و هیچ غذایی جذب نمی شود. سلیاک یک بیماری سوء جذبی است که مبتلایان به آن دچار سوء تغذیه شدید و ضعف عضلانی می گردند.

شیر مادر و بیماری سلیاک

تأثیر بیماری سلیاک بر افراد مختلف متفاوت است: در برخی ممکن است علائم آن در دوران کودکی و در بعضی دیگر در بزرگسالی خود را نشان دهد. به گفته پزشکان متخصص در صورتیکه فرد در کودکی مدت زمان بیشتری از شیر مادر تغذیه کند علائم این بیماری پنهان اما بسیار خطرناک دیرتر خود را نشان می دهد. از سویی هم بیماری هایی چون دیابت وابسته به انسولین، مشکلات تیروئید و کولیت روده درصد ابتلا به این بیماری را افزایش می دهد.

این بیماری ممکن است در دوران کودکی از دو هفتگی یا یک سالگی آغاز شود اما علائم آن زمانی خود را نشان دهد که کودک برای اولین بار مواد غذایی حاوی پروتئین گلوتن را مصرف می کند. این بیماری یک بیماری واگیردار یا سرطانی نیست اما با تأثیرات بدی که روی فرد بیمار می گذارد می تواند در صورت عدم درمان خطرناک باشد. علائم این بیماری در بزرگسالان ممکن است به تدریج و در عرض چند ماه یا چند سال خود را نشان دهد.

این بیماری اگرچه یک بیماری داخلی است اما علائم آن متعدد می باشد؛ “اسهال چرب، نفخ، کاهش ناگهانی وزن، خستگی، آسیب رشد کودک، ضعف عضلانی، کم خونی، سوء جذب در آهن و ویتامین بی ۱۲، بدی جذب کلسیم و ویتامین دی، شکستگی های استخوان، ناباروری، بیماری آمنوره و تنگی پیلود” برخی از نشانه های سلیاک می باشد.

جوش های پوستی، زخم های دهانی، عدم تعادل و هماهنگی، افسردگی، سقط همیشگی جنین، پوسیدگی دندان و ریزش مو از دیگر علائم سلیاک به شمار می رود. این درحالی است که برخی مبتلایان به این بیماری ممکن است هیچ نشانه ای جز خستگی و کم خونی نداشته باشند چراکه بخش سالم روده کوچک می تواند مقداری مواد غذایی جذب کند.

علت بیماری سلیاک

همان طور که گفته شد این بیماری یک بیماری مادرزادی به شمار می رود، در این بیماری آستانه تحمل بدن به پروتئین گلوتن به شدت کاهش می یابد اما برخی عوامل مانند سابقه خانوادگی به بیماری سلیاک، برخی آلرژی ها و حاملگی می تواند این بیماری را تسریع کند.

  ارزن بهترین گزینه برای بیماران سلیاکی

شاید شنیدن این جمله که: بیماری سلیاک درمان قطعی ندارد، برای افراد مبتلا بسیار سخت باشد. تنها درمان موجود برای این بیماری پرهیز از خوردن مواد غذایی حاوی پروتئین گلوتن می باشد: بیماران باید تا آخر عمر یک رژیم غذایی فاقد گلوتن را رعایت کنند. مبتلایان باید گندم، جو و چاودار از برنامه غذایی خود حذف کرده به جای آن از آرد سیب‌زمینی، برنج، عدس، سویا، ذرت و لوبیا استفاده نمایند. همین طور مصرف انواع سس ها، سوسیس، کالباس، ماکارونی، رشته‌فرنگی، قهوه، نسکافه و تمامی شیرینی‌جات و کیک‌هایی که در آن‌ها از گلوتن یا آرد گندم استفاده شده برای افراد مبتلا به این بیماری ممنوع است. بیماران برای جبران کمبود ویتامین های بدن خود می توانند از میوه و سبزیجات، گوشت و لبنیات کم چرب، ماهی و برنج استفاده کنند و روغن های مایع ذرت و زیتون، کانولا و هسته انگور را در دستور کار خود قرار دهند. ارزن بهترین جایگزین برای گندم در بیماران مبتلا به سلیاک می باشد.

تشخیص بیماری سلیاک

برای تشخیص بیماری سلیاک، بهترین روش نمونه برداری از روده کوچک می باشد تا میزان آسیب به پرزهای آن مشخص گردد. در این روش پزشک هنگام اندوسکوپی بخش هایی از روده کوچک را برای آزمایش به عنوان نمونه بر می دارد.

روش دیگر تشخیص این بیماری سنجش سطح آنتی بادی های حساس به پروتئین گلوتن در خون می باشد. در این روش آنتی گلیادین و آنتی اندومیزیوم که از آنتی بادی های حساس به گلوتن هستند در خون تست می شود.

داروهای موجود برای بیماری سلیاک

اگرچه همان طور که در بالا گفته شد بهترین درمان برای این بیماری اتخاذ یک رژیم غذایی سفت و سخت فاقد پروتئین گلوتن می باشد اما برخی داروها نیز برای این بیماری وجود دارد؛ تجویز قرص های آهن برای جبران کم خونی بیمار، مکمل های ویتامینی و کلسیم در صورت کم بود این عناصر در بدن بیمار و داروهای خوراکی کوتیزونی برای کاهش التهاب شدید از جمله داروهای موجود برای بیماری سلیاک می باشد.  

به هر صورت اینک که با ما همراه شدید و بیماری سلیاک را شناختید می توانید توصیه هایی به مبتلایان به این بیماری داشته باشید، اینکه این بیماری مادرزادی و ارثی است و روش درمان قطعی جز پرهیز از گلوتن ندارد.