باکتری سیاه زخم و علائم آن/ حملات بیوتروریسم توسط باکتری سیاه زخم

عامل بیماری سیاه زخم باکتری باسیلوس آنتراسیس است. سیاه زخم یکی از بیماری های خطرناک و مشترک بین انسان ها و حیوانات مانند گاو و گوسفند است که در حیوانات نسبت به انسان ها شایع تر می باشد.

آنتراکس نام دیگر این بیماری به زبان انگلیسی، و شاربن از نام های دیگر آن به زبان فرانسه است. آنتراکس از(anthrakis) که کلمه ای یونانی است گرفته شده و به معنای ذغال سیاه است به این دلیل که در این بیماری زخم سیاه رنگی  ایجاد می شود.

این بیماری خطرناک بوسیله یک باکتری به نام anthracis Bacillus که تولید کننده اسپوراست بوجود می آید. باکتری ها یکی از موجودات بسیار ریز ساده ای هستند که فقط از یک سلول تشکیل شده اند. اسپور یک سلول غیر فعال است که هنگامی که شرایط زندگی و رشد فراهم شد، فعال می شود و شروع به تکثیر می کند. محل زندگی این باکتری ها در خاک است و اغلب حیواناتی مانند گاو، گوسفند و بز را مبتلا می کند.

سیاه زخم در بین انسان ها در تمام جهان شیوع پیدا کرده و بیشتر افرادی که به این بیماری مبتلا می شوند کارگران کشاورزی هستند که درهنگام کار و تماس با محصولات حیوانات از قبیل پشم، پوست و یا استخوان ها ی آلوده به این باکتری به بیماری سیاه زخم مبتلا می شوند.

بروز باکتری سیاه زخم در انسان ها

این باکتری هنگامی که وارد بدن انسان می شود به سه شکل پوستی، ریوی و گوارشی نشانه های خود را بروز می دهد.  

سیاه زخم پوستی متداول ترین نوع این بیماری است. درهنگام بریدگی و خراش پوست دست و بازو که بیشتر درمعرض آلوده شدن هستند، هاگ های باکتری وارد بدن انسان شده و تاول های کوچکی را که بدون درد هستند در بدن به سرعت ایجاد می کند و در نهایت این تاول ها تبدیل به زخم پوستی به رنگ سیاه می شود. این نوع از سیاه زخم نسبت به دو نوع دیگر ساده تر می باشد که با آنتی بیوتیک قابل درمان است.

علائم و آثارسیاه زخم پوستی: تب، بزرگ شدن عقده‌های لنفاوی، بی‌حالی و سر درد در افراد مبتلا شده مشاهده می شود. این بیماری در بیشتر موارد با بهبودی کامل درمان می شود ولی در مواردی که درمان نشده است باکتری در خون راه یافته و باعث مننژیت و مرگ می شود.  سیاه زخم بیشتر در مناطق استوایی شیوع دارد و در این نوع تلفات انسانی بسیار کم است.

سیاه زخم ریوی: هنگامی که اسپورهای باکتری باسیلوس آنتراسیس از راه تنفس وارد ریه های و مجاری تنفسی می شود در ابتدا علائمی مانند سرماخوردگی دارد ولی به تدریج بیماری شدت پیدا می کند و تبدیل به یک پنومونی( بیماری عفونی ریه) تهدید کننده می شود.

این نوع از بیماری سیاه زخم بیشتر در افرادی که پشم و یا پوست حیوانات سر وکار دارند دیده می شود و در بعضی از مناطق از به آن بیماری پشم ریسان می گویند. افرادی که به این بیماری مبتلا شده اند خطر نارسایی ریه تهدیدی جدی برای آن ها است و در این نوع میزان مرگ ومیر بیشتری رخ می دهد زیرا هنگامی این بیماری را تشخیص می دهند که زخم های ایجاد شده توسط باکتری قابل درمان و ترمیم نیست.

علائم و آثار سیاه زخم ریوی و یا تنفسی: تب، سرفه های خشک، نفس تنگی حاد، احساس درد و ناراحتی در پشت جناغ سینه، سیانوز و تعریق. پیشرفت بیماری دراین نوع به سرعت رخ می دهد و در مدت ۲۴ تا ۳۶ ساعت افت دمای غیرعادی بدن و در نهایت مرگ اتفاق می افتد.

سیاه زخم گوارشی: این نوع که سومین شکل آن می باشد، هنگامی اتفاق می افتد که شخصی از گوشت آلوده به این باکتری خورده باشد. این نوع از سیاه زخم بسیار کم رخ می دهد اما در بسیاری از موارد بین ۲۰ تا ۶۰ درصد امکان دارد به مرگ شخص منتهی شود.

علائم و آثار سیاه زخم گوارشی: تب شدید، دل درد و نفخ شکمی، استفراغ و اسهال خونی و به طور کلی التهاب حاد دستگاه گوارش که در نهایت به مرگ منتهی می شود.

علائم گفته شده در هر سه نوع از بیماری سیاه زخم ۷ روز پس از ورود با کتری به بدن نمایان می شوند. فقط در مورد سیاه زخم ریوی یا تنفسی ممکن است علائم پس از ۷ روز و یا در مواردی بعد از ۴۲ روز ظاهر شود.

واکسن هایی برای پیشگیری از ابتلا به بیماری سیاه زخم ساخته شده ولی هنوز واکسیناسیون عمومی اعلام نشده است. این واکسن بیشتر برای افرادی که در تماس و معرض ابتلا به بیماری هستند مانند پاتولوژیست ها و کارشناسان آزمایشگاه و کارگرهایی که در مناطق آلوده مشغول کار بوده اند و یا قصد ورود مجدد به آنجا را دارند، مورد استفاده قرار می گیرد.

اما برای افرادی که با باکتری سیاه زخم تماس داشته اند و هنوز علائم بیماری ظاهر نشده می تواند با مصرف آنتی بیوتیک هایی مانند سیپروفلوکساسین، پنیسیلین، دوکسی سایکلین و لووفلوکساسین و ترزیق واکسن سیاه زخم از ابتلا به  بیماری پیشگیری کرد.

سیاه زخم و حملات بیوتروریسم

این باکتری در برابر شرایط نامساعد رشد بسیار مقاوم و پردوام است و به آسانی در آزمایشگاه ها قابل تکثیر است. باید گفت هاگ ها و اسپور های باکتری سیاه زخم سال ها می توانند در محیط های نامساعد به صورت غیرفعال یا خفته باقی بمانند و هنگامی که شرایط مساعد شد و وارد بدن یک موجود زنده شدند فعالیت خود را شروع کرده و تکثیر می یابند. از همین رو از این باکتری به عنوان یک اسلحه جنگی بسیار خطرناک درجنگ ها استفاده می کنند.

اولین بار از این باکتری در جنگ جهانی اول به عنوان سلاح استفاده شد. ارتش شورشی اسکاندیناوی به همراه ارتش آلمان برای رویارویی و مقابله با ارتش روسیه به آلوده کردن غذای دام ها به این باکتری در فنلاند پرداختند.

همچنین در جنگ جهانی دوم ارتش بریتانیا به وسیله این باکتری  صنعت دامپروری آلمان را تخریب کرد.

در ژاپن و آمریکا از باکتری سیاه زخم در حمله های تروریستی نیز استفاده شده است. درسال ۱۹۹۳ توسط یک فرقه مذهبی از این باکتری بر علیه شهروندان توکیو مورد استفاده قرار گرفت ولی این حمله با ناکامی مواجه شد.

در سال ۲۰۰۱ از طریق نامه های محتوی هاگ های این باکتری که به دفاتر دو سناتور آمریکایی و چند رسانه خبری ارسال شده بودند مورد حمله قرار گرفتند و منجر به مرگ پنج تن و عفونت شدید در ۱۷ نفر شدند.