انتخابات سرنوشت ساز ترکیه

فردا یکشنبه چهادرهم می(۲۰۲۳) روز انتخابات ریاست جمهوری و پارلمانی ترکیه است. پس فردا برای ترکیه روز مهمی به شمار می رود. یک رقابت جدی بر سر کسب قدرت میان رجب طیب اردوغان رئیس جمهور برحال و رهبر حزب حاکم عدالت و توسعه(آک پارتی) با رقیب اصلی اش کمال قلیچدار اوغلو که از شش حزب در ائتلاف “ملت” در این رقابت نمایندگی می کند.

دو سیاستمدار دیگر هر یک محرم اینجه مرد ۵۹ ساله رهبر حزب میهن و سینان اوغان مرد ۵۵ ساله به نمایندگی از سه حزب: اتحاد ترکیه، وطن، و ظفر در ائتلافی به نام “آتا” از نامزدان این انتخابات هستند که برای رئیس جمهور شدن خود را نامزد کرده اند. اما محرم اینجه روز قبل از نامزدی خود انصراف داد و به خبرنگاران گفت که این کار را به خاطر کشورش انجام می دهد.

منابع آگاه می گویند که آرای سینان اوغان در انتخابات فراتر از یک درصد نمی رود و حتی نمی تواند موجب بردن انتخابات به دور دوم میان دو رقیب اصلی انتخابات ریاست جمهوری ترکیه شود.

برنده که خواهد بود؛ رجب طیب اردوغان یا کمال قلیچدار اوغلو؟

رقابت میان آنها بسیار نزدیک است. گفته می شود آنچه که برای ارودوغان و حزب حاکم عدالت و توسعه موجب نگرانی است، آرای پنج ملیون شهروندان جوان ترکیه می باشد که در این انتخابات حق رای دهی پیدا کرده اند. این جوانان از دوران ترکیۀ قبل از حکومت اردوغان و حزب عدالت و توسعه در بیست سال پیش چیزی را تجربه و مشاهده نکرده اند تا مقایسه میان بیست سال اخیر و قبل از آن، آنها را بسوی صندوق اردوغان بکشاند. این ها که از جوان های دوران دنیای مجازی و شبکه های اجتماعی هستند شاید به این فکر و باور باشند که تغییر در حکومت و رفتن آک پارتی با اردوغان از قدرت، نیاز مبرم برای آزادی بیشتر و رفاه و توسعۀ بیشتر باشد. و آنگاه همه برای رقیب اردوغان، کمال قلیچدار اوغلو رای بدهند و با ارای خود، رقابت نزدیک میان دو نامزد اصلی را به نفع قلیچدار اوغلو رقم بزنند.
اینکه آیا چنین احتمالی وجود دارد و واقع خواهد شد، باید تا پایان روز انتخابات و زمان اعلان نتیجه منتظر ماند.

اما علی رغم رقابت نزدیک میان دو نامزد اصلی، شمار زیادی از منابع و آگاهان امور به پیروزی اردوغان در انتخابات باور دارند. اردوغان ۶۹ ساله، ائتلاف “جمهور” را شکل داده است که از چهار حزب سیاسی شامل حزب عدالت و توسعه به رهبری خودش، حزب حرکت ملی، حزب اتحاد بزرگ و حزب مطالبۀ ازاد بوجود آمده است.

حزب عدالت و توسعه بزرگترین و پر نفوذ ترین حزب سیاسی در ترکیه است که گفته می شود دوازده ملیون عضو دارد. این حزب و رهبرش اردوغان بیست سال است در ترکیه حکومت می کند و در این بیست سال علی رغم مشکلات اقتصادی سال های اخیر که ارزش لیره پول ترکیه از ۴،۵۹ دالر به ۱۹،۳۲ دالر پایین آمد و تورم از پانزده درصد به ۵۲ درصد افزایش یافت، ترکیه را بسوی ثبات سیاسی و پیشرفت اقتصادی برد. ترکیه در این بیست سال به یک قدرت مهم و تاثیر گذار منطقه ای ار نظر نظامی، سیاسی و اقتصادی تبدیل شد. اردوغان به عنوان یک مسلمان سکولار، اسلام گرایی و ملی گرایی ترکی را در هم آمیخت و دولت جمهوری سکولار ترکیه را در تمام عرصه ها تقویت کرد و به یک دولت مستقل و ملی تبدیل کرد. اردوغان، سکولاریزم ستیزه جو و استبدادی بجا مانده از دوران مصطفی کمال اتاترک را نرم و منعطف ساخت و اصلاحات جدی را در مورد آزادی های فردی مانند حق تعلیم، تحصیل و کار زنان با چادر و حجاب بوجود آورد. با وجود انتقاد های که در مورد روش حکومت داری اردوغان ارائه می شود، او ثبات را در بیست سال اخیر به ترکیه باز گرداند و تر کیه را به یک قدرت منطقه ای تبدیل کرد.

اردوغان در سیاست خارجی اش نیز مستقل تر از هر زمام دار ترکیه عمل کرد. او ترکیه را علی رغم آنکه عضو پیمان نظامی ناتو است از نفوذ و سلطه گری امریکا در مسایل مختلف منطقه ای و جهانی دور نگهداشت. به امریکا اجازه نداد از پایگاه های نظامی این کشور در حمله به عراق استفاده کند. با روسیه رابطۀ نزدیک ایجاد کرد و موشک اس ۴۰۰ روسی را با وجود مخالفت امریکا و ناتو خرید.
در جنگ اوکراین نیز او سیاست مستقل از امریکا و ناتو در پیش گرفت. از زمان آغاز جنگ در فبروری ۲۰۲۲ تحریمی را علیه روسیه اعمال نکرد، در حالی که به فروش هواپیماهای جنگی بدون سرنشین به اوکراین ادامه داد.

بخش زیادی از افکار عمومی در ترکیه پیروزی اردوغان را در انتخابات متضمن و لازمۀ تداوم ثبات در ترکیه تلقی می کنند. از این رو این احتمال بسیار قوی است که اردوغان برندۀ انتخابات ریاست جمهوری باشد و تا سال ۲۰۳۳ در قدرت باقی بماند.

و اما کمال قلیچدار اوغلو رقیب اصلی اردوغان نیز سیاست مدار مهم و قابل توجه است که برای اولین بار در بیست سال قدرت سیاسی اردوغان و حزب عدالت و توسعه، تداوم این قدرت را به چالش می کشاند.

قلیچداراوغلو ۷۵ ساله است که رهبری حزب جمهوری خواه خلق و رهبری ائتلاف ملت را در انتخابات بدوش دارد. این حزب توسط مصطفی کمال اتاترک بنیان گذار جمهوری ترکیه تاسیس شد و قدیمی ترین حزب سیاسی این کشور است.

قلیچدار اوغلو مورد علاقۀ امریکا و غرب است و رسانه های غربی او را در جریان مبارزات انتخاباتی “گاندی ترکیه” نامیدند. رویترز خبرگزاری بین المللی انگلیس دلیل این نام‌گذاری را شباهت ظاهری قلیچدار اوغلو به مهاتما گاندی گفت که گاندی فردی ریز اندام بود. پولیتیکو سازمان روزنامه‌نگاری سیاسی ویرجینیای امریکا در گزارشی نوشت که سبک و سیاق سیاستمداری کمال قلیچدار اوغلو مانند گاندی متوضعانه است.

کمال قلیچدار اوغلو در شرق ترکیه بدنیا آمد و خانواده اش از اقلیت مسلمانان علوی ترکیه هستند. وی در جریان مبارزات انتخاباتی خود را منسوب به علویان خواند و برخلاف انتظار به کتمان این هویت خود نپرداخت. شاید بنا بر این علوی خواندنش بود که کمال قلیچدار اوغلو مورد توجه و علاقۀ رسانه های جمهوری اسلامی ایران قرار گرفت و ممکن است این امید واری و در واقع توهم را در جمهوری اسلامی ایران خلق کرده باشد که اگر او در انتخابات ببرد یک زمام دار علوی دیگر همچون بشاراسد علوی سوریه می تواند دوست و متحد جدید باشد. اما علوی بودن قلیچدار اوغلو و اعلان این هویت از سوی خودش می تواند برای او همچون شمشیر دو دم یا دوسره عمل کند. این هویت ممکن است آرای اقلیت جامعۀ علوی ترکیه و کرد ها را به صندوق قلیچدار اوغلو بریزاند. هم چنان این هویت می تواند اکثریت جامعۀ سنی مذهب ترکیه و ناسیونالیست های ترکیه را که بسوی ایران نگاه خوب ندارند بسوی رجب طیب اردوغان بکشاند و پیروزی او را در انتخابات مسلم و قطعی بسازد.

قلیچدار اوغلو تحصیلات عالی خود را در علوم اقتصادی و تجارتی در دانشگاه غازی انقره انجام داد و پس از آن در سازمان های دولتی و خصوصی اقتصادی ترکیه کار کرد. او در سال ۲۰۰۲ از استانبول وارد پارلمان ترکیه شد. وی پس از ورود به عرصۀ سیاست به یک چهرۀ مبارزه با فساد در ترکیه بدل شد و در ۲۰۰۷ باردیگر به پارلمان راه یافت. هر چند در سال ۲۰۰۹ در رقابت برای کسب کرسی شهرداری استانبول ناکام شد، اما در سال ۲۰۱۰ پس از رسوایی اخلاقی رئیس وقت حزب خلق جمهوری خواه به ریاست این حزب رسید. نخستین زمان موفقیت این حزب به رهبری وی در سال ۲۰۱۹ بود که نمایندگان حزب مذکور در انتخابات شهرداری پنج ولایت از شش ولایت بزرگ ترکیه به شمول شهر استانبول پیروز شدند.

هر چند کمال قلیچدار اوغلو در سیاست ترکیه شخصیت اخلاق مدار، صادق و پاک معرفی می شود، اما آگاهان و تحلیلگران می گویند او فاقد کارزمای رجب طیب اردوغان است و همچون اردوغان در به حرکت در آوردن مردم و جذب مخاطبان، مهارت و توانایی ندارد.

محمد اکرام اندیشمند