از کالیگرافی چه می دانید؟!

کارهای هنری و در واقع هنر نیز مثل بسیاری دیگر از شاخه های فرهنگی از زمان های گذشته تا کنون به شکل تجزیه ناپذیری جزئی از زندگی بشر بوده و در رابطه مستقیم با آیین ها و باورهای دینی نیز قرار داشته است و از آنجایی که بشر همیشه با خلق آثار هنری احساس لذت می کرده با زندگی و روح او آمیخته شده است.

هنر کالیگرافی یا همان خوشنویسی از انواع هنر است که بعد از اختراع خط وارد دنیای ما شد و به واسطه آن دگرگونی هایی به وجود آمد.

منظور از کالیگرافی، نوع خاصی از نوشتن است که در آن خط‌ها با هم طلاقی دارند و در حقیقت نوعی ترکیب بندی است.

برای خلق این هنر از یک نوع قلم خاص که در خود جوهر را نگه می ‌دارد استفاده می ‌شود و کالیگرافیست می‌تواند به هر صورتی که بخواهد آن را روی کاغذ پخش کند و طرح دلخواه خود را طراحی کند.

شاید برای تان جالب باشد اگر بدانید که به نقاشی خط و سایه زدن نیز کالیگرافی می‌گویند. در کالیگرافی فارسی فونت‌های قدیمی و زیبایی مثل نستعلیق و ثلث به کار برده می‌شود. اگر برای این فونت‌ها سایه ایجاد کنیم خیلی جذاب می‌شوند. به زبان ساده هنر کالیگرافی در حقیقت همان خوشنویسی است.

پیشینه ی کالیگرافی

مفهوم واژه کالیگرافی به معنای هنر زیبانویسی است که ریشه در فرهنگ یونان دارد. این عبارت از دو بخش کالوس به معنای زیبا و گرافاین به معنای نوشتن تشکیل شده است. همچنین این عبارت به معنای علم درست نویسی شکل کلمات نیز شناخته می شود.

تاریخچه و قدمت این هنر به بیش از سه هزار سال پیش نسبت داده شده است و اکثر دانشمندان بر این باورند که اولین کالیگرافی جهان متعلق به چینی ها می باشد و بعضی از آنها نیز معتقدند که رومی ها این سبک نوشتاری را اختراع کرده اند.

با این حال و با وجود اختلاف نظرات زیادی که در این زمینه وجود دارد همه آنها بر این باور استوارند که کالیگرافی در اواسط قرن پانزده و بعد از وارد شدن صنعت چاپ به اروپا مورد استفاده قرار گرفته است.

در حقیقت از همان زمان بین دست نوشته های معمولی و همین طور سبک های خاص نوشتاری، مانند کالیگرافی و تایپوگرافی تفاوت هایی به وجود آمده است.

در ایران نیز قدمت هنر نقاشی به زمان های قبل از صفویه بر می گردد اما در دوره قاجار از دوره میرزا غلامرضا امیرخانی خوشنویسی که با نستعلیق  به دانش آموزان درس می داد کالیگرافی به وجود آمد.

کالیگرافی نوعی هنر دیداری است که با نوشتار رابطه مستقیم دارد. در این هنر حروف و کلمات به شکلی بسیار زیبا و هنرمندانه با قلمو به روی کاغذ می آیند و کلمات و حروف به شکلی هماهنگ و ماهرانه نوشته می شوند.

تقسیم بندی کالیگرافی

کالیگرافی همان خوشنویسی خودمان است و در واقع دو بخش مدرن و سنتی را پشتیبانی می کند. بخش مدرن و سنتی کاملا در مقابل هم قرار دارند.

کالیگرافی سنتی پیشینه‌ای چند صد ساله دارد و ابزار ایجاد آن قلم و مرکب بوده است و قواعد خاص خود را دارد. در مقابل کالیگرافی مدرن قواعد سنتی را ندارد اگر شما خواهان کالیگرافی مدرن هستید لازم نیست دیگر قواعد سنتی را رعایت کنید.

یک مورد از قواعد سنتی انجام حرکات پیچیده و بالا و پایین‌های سریع و دقیق در نوشتن حروف است که در مدرن نیاز به اجرای آن نیست.

کالیگرافی غربی، شرقی و اسلامی

در نوع غربی کالیگرافی از یک قلم دارای شیب برای نوشتار استفاده می شود. نمونه خط هایی که در این سبک می توان نام برد خط کارولینگین، خط ایتالیک، خط رومی و… می باشد.

قلم شیب داری که برای این نوع خط استفاده می شود بسته به نوع خط مورد استفاده شیبش تغییر می کند.

در نوع شرقی آن چهار گنجینه یادگیری ابزاری وجود دارد که در خوشنویسی این  سبک مورد استفاده قرار می گیرد. این چهار مورد عبارتند از قلمو، جوهر، کاغذ و جوهردان.

تنوع خط در نوع شرقی کالیگرافی به نوع و اندازه آن بستگی دارد. این نوع کالیگرافی بیشتر بر روی ظاهر حروف بسیار تاکید دارد و همین موضوع باعث شده است که نوشته های شرقی از انواع دیگر این سبک متفاوت تر باشد.

در کالیگرافی شاید بتوان گفت که نوع اسلامی آن از دیگر انواع این هنر متفاوت تر است. از این خط به نام خوشنویسی عربی نیز یاد می شود.

این سبک از هنر کالیگرافی حالتی معنوی در کلمات ایجاد می کند و در حقیقت با هنر اسلامی تطابق دارد. از این سبک معمولاً برای نوشتن قرآن استفاده می شود. خط های کوفی و نسخ از خطوط معروف کالیگرافی اسلامی هستند.

موارد استفاده از کالیگرافی

کالیگرافی در حقیقت یک هنر بسیار قدیمی و همچنین ایرانی به شمار می رود. در این هنر سایه زدن روی فونت انجام می‌شود.

موضوع مهم در این هنر سایه زدن پیچیدگی و کش و قوس‌ها می‌باشد. به طوری که فرد کالیگراف کار کلمات را مانند یک طناب یا روبان که پیچ خورده است در نظر می‌گیرد و آن قسمت‌هایی که پیچ خورده را سایه می‌زند تا مانند حالت سه بعدی شود.

همچنین برای اینکه در این هنر، یک متن زیباتر نشان داده شود از تصاویری که تکسچر نام دارد استفاده می شود و آن را داخل متن قرار می دهند.

از این هنر زیبا در جاهای مختلف مانند تابلوهای لوکس، قالب دعوت‌ها، تایپوگرافی، طراحی لوگو، تصاویر متحرک برای فیلم‌ها و… استفاده می‌شود.

تفاوت های تایپوگرافی، کالیگرافی

همان گونه که گفته شد کالیگرافی به هنر نوشتن گفته می‌شود به عبارتی حروف از ابتدای نوشته شدن تا پایان به همان سبک باقی می ‌مانند.

اما به دانش قرار دادن حروف، کلمات و عبارات در نوشته با سایز د طول مورد نظر تایپوگرافی گفته می ‌شود. در هنر تایپوگرافی اصطلاحاتی وجود دارد که فاصله بین خطوط، فاصله بین حروف و همچنین فاصله‌های داخل حروف اصطلاح خاص خود را دارند.

یکی از مهم‌ترین تفاوت‌های بین تایپوگرافی و کالیگرافی این است که در کالیگرافی تمرکز روی ظاهر و زیبایی می‌باشد حتی اگر متن قابل خواندن نباشد اما در هنر تایپوگرافی تمرکز بیشتر روی خوانایی بعد از زیبایی حروف می ‌باشد.