آداب دعا کردن چیست؟ اگر دعایمان مستجاب نشد چه کنیم؟

آداب دعا کردن یکی از چیزهایی است که هر انسانی باید آنها را به خوبی فرابگیرد. هیچ انسانی نیست که از دعا کردن بی نیاز باشد؛ حتی انسان هایی که قدرتمند هستند نیز خلاءهای درونی دارند و به صورت کلی، همه انسان ها نیاز به دعا کردن و کمک خواستن از خداوند را دارند. دعا کردن آداب مخصوص به خود را دارد اگرچه درهای رحمت خداوند همیشه به روی بندگانش باز است اما با رعایت آداب دعا کردن لطف خداوند کریم بیشتر شامل حالمان می شود.

خداوند در آیه ۷۷ سوره مبارکه فرقان می فرمایند: «قُلْ مَا یَعْبَأُ بِکُمْ رَبِّی لَوْلَا دُعَاؤُکُمْ»، « بگو پروردگار من برای شما ارجی قائل نیست اگر دعای شما نباشد»

آداب دعا کردن

دعا کردن به معنای عرض نیاز به درگاه خداوند و حاجت خواستن از ایشان است. دعا کردن یکی از بهترین اعمالی است که هم خداوند در قرآن کریم و هم پیامبر اکرم و امامان معصوم علیهم السلام سفارش بسیار نموده اند. در ادامه به برخی از آداب دعا کردن اشاره می کنیم.

توکل و حسن ظن به خدا

یکی از آداب دعا کردن توکل به خداوند و خواستن واقعی از خود اوست. زمانی که ما خواسته خود را فقط از خدا می خواهیم و به او توکل می کنیم و از بقیه قطع امید می نماییم، خداوند نظر لطفش را شامل ما خواهد کرد و قطعا دعاهای ما را مستجاب خواهند کرد.

در حدیثی از امام صادق علیه السلام آمده است که می فرمایند اگر کسی از شما بخواهد دارای حالتی شود که همه  خواسته هایش را خداوند برآورد، باید از همه مردم ناامید باشد و هیچ امیدی جز خداوند نداشته باشد پس اگر خداوند چنین حالتی را در قلب او بیابد چیزی از خدا نخواهد مگر اینکه برآورد.

صلوات فرستادن قبل از و بعد از دعا

صلوات فرستادن قبل و بعد از دعا نیز یکی از آداب دعا کردن می باشد؛ چه خوب است قبل اینکه خواسته خود را از خدا بخواهیم بر محمد و آل مطهر او صلوات بفرستیم.

ذکر صلوات خود یک دعا می باشد و اگر قبل دعا و بعد از دعا آن را بفرستیم و بین دو صلوات دعا کنیم و خواسته خود را از خداوند متعال بخواهیم، خداوند متعال قطعا دعایمان را برآورده می کند چرا که گفتن ذکر صلوات به معنای فرستادن رحمت است. همچنین هر جا نام مبارک پیامبر و اهل بیت مطهر ایشان (علیهم السلام) بیاید، رحمت خداوند نازل می شود و هنگام بارش رحمت الهی دعا مستجاب می شود.

امام جعفر صادق علیه السلام در روایت زیبایی که در واقع آموزش آداب دعا کردن است فرموده اند: «مَن کانَت لَهُ الی اللهِ عزَّوَجلَّ حاجهٌ فَلیبدأْ بِالصَّلوهِ عَلی محمدٍ وَ آلهِ ثُمَّ یسأَلُ حاجَتَهُ ثُمَّ یختِمْ بِالصَّلوهِ عَلی مُحَمّدٍ وآلِ مُحَمّدٍ علیهم‌السلام»

هر کس به سوی خدای متعال حاجتی دارد در آغاز بر محمد و آل محمد علیهم‌السلام صلوات بفرستد بعد حاجت خود را بخواهد و با یک صلوات دیگر آن را ختم نماید. 

در جای دیگر هم فرمودند: «مَن دَعا وَ لَم یذکُرِ النَّبی(ص) رَفرَفَ الدُّعاءُ عَلی رَأسِهِ فَاِذا ذَکَرالنّبی(ص) رُفعَ الدُّعاءُ»

کسی که دعا کند ولی نام پیغمبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) را نبرد، دعا بالای سر او (همچون پرنده) بال می‌زند، همین که نام حضرت را بُرد دعا بالا می‌رود. 

حضور قلب و خلوص نیت

برای اینکه آداب دعا کردن را رعایت کرده باشیم باید حضور قلب داشته باشیم؛ خالصانه و با تمام وجود خود از خداوند کمک بخواهیم و تمام توجه خود را به دعای خود و ارتباط با خداوند کنیم. سعی کنیم در مواقع دعا کردن خلوص نیست داشته باشیم و از عمق وجود خود به دعا کردن بپردازیم.

امام صادق علیه السلام فرمودند: هنگام دعا قلب خود را متوجه خدا گردان و چنان گمان داشته باش که خواسته ات در آستانه در حاضر و آماده است.

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم می فرمایند: دعا کنید در حالی که یقین و اطمینان داشته باشید که دعای شما مستجاب خواهد شد. همچنین می فرمایند: خداوند مستجاب نکند دعای کسی را که دلش پریشان است و نداند چه می گوید.

امام حسن علیه السلام نیز در روایتی به ما آداب دعا کردن را آموزش داده و می فرمایند: من ضامنم از برای کسی که در قلب او چیزی خطور نکند به جز رضا و خشنودی به قضای خداوند اینکه دعا کند پس مستجاب شود.

حالت تضرع به درگاه خداوند

بنده باید با خضوع و خشوع از خداوند مسالت کند و دعای او همراه با اشک و تضرع و زاری باشد. نباید با حالت طلبکارانه از خداوند حاجت خود را بخواهد و یا خط و نشان بکشد که اگر دعای او برآورده نشد فلان کار را می کند بلکه باید با حالت تضرع و التماس از خداوند کمک بخواهد.

قرآن کریم می فرمایند: «ادْعُوا رَبَّکُمْ تَضَرُّعًا وَخُفْیَهً»، «پروردگار خود را از روی تضرع و در پنهانی بخوانید»

استغفار از گناهان

استغفار و توبه از گناهان نیز یکی دیگر از آداب دعا کردن است. مومن برای حاجت و دعای خود باید استغفار کند؛ استغفار از کارهای اشتباهی که مرتکب شده و حال پشیمان شده است. باید به درگاه خداوند توبه کرده و طلب مغفرت کند تا خداوند لطف خود را شامل حالش کند. زمانی که از گناه خود واقعا پشیمان شدیم، توبه کردیم و طلب بخشش از خداوند نمودیم می توانیم حاجات خود را از خداوند بخواهیم. باید اظهار ندامت و پشیمانی از گناهان خود کنیم و از رحمت خداوند نشویم تا دعایمان مستجاب شود، زیرا به استجابت نرسیدن دعا ممکن است به سبب گناهان ما باشد که مانع اجابت است. پس در صدد رفع آن به توبه و استغفار برآییم.

امام علی علیه السلام می فرمایند: توبه عبارت است از پشیمانی در دل، استغفار با زبان، ترک گناه در عمل و تصمیم بر عدم ارتکاب مجدد آن.

امام محمد باقر علیه السلام می فرمایند: هر بار که مومن توبه و استغفار خود را تجدید کند خدا نیز مغفرت و آمرزش خود را برای وی تجدید می نماید.

امام جعفر صادق علیه السلام نیز فرموده اند: مومن یک زمانی گناه می کند و بعد از بیست سال آن را به یاد می آورد؛ از خداوند طلب مغفرت و بخشش می کند و خداوند نیز او را مورد عفو و آمرزش خود قرار می دهد.

اگر دعایمان مستجاب نشد چه کنیم؟

حال که آداب دعا کردن را با هم مرور کردیم امیدواریم که خداوند دعاهای همه حاجت مندان را مورد قرار داده و مستجاب گرداند ولی اگر دعایتان مستجاب نشد مواظب این سه حالت باشید.

۱ـ از رحمت خداوند مایوس و ناامید نشوید

۲ـ ترک دعا نکنید

۳ـ به تقدیر الهی راضی باشید تا رضایت شما باعث اجابت دعایتان شود.