ما و مشکلات بنیادین

واقعیت این است که طالبان همه‌ی مشکلات جامعه ما نیستند. مشکلات افغانستان بسیار عمیق‌تر و بنیادین‌تر از وجود طالبان است. ۳۰ سال پیش و قبل از آن طالبان نبودند؛ اما مشکلات بود. پس مشکلات را باید در جغرافیای افغانستان و ژن افغانستانی‌ها جست‌وجو کرد. به عنوان‌ نمونه فقط چهار قلم از مشکلات انبوه را که عبارت است از جهالت، دزدی، ریاکاری و تخریب اموال عمومی در نظر بگیرید که به هیچ‌وجه، زاییده وجود طالبان نیست.

طالبان جهالت را خلق نکرده‌اند بلکه خود معلول جهالت قطور و چند لایه هستند. جهالت با تار و پود این جامعه درآمیخته‌است. امان الله خان وقتی قانون به وجود می‌آورد، اسم آن را نمی‌تواند قانون بگذارد، نامش را می‌گذارد اصولنامه، برای این‌که ملاها می‌گفتند واضع قانون فقط خدا است در نتیجه وضع قانون دخالت در کار خداست و واضع آن کافر است.

طالبان فرهنگ دزدی را به‌وجود نیاوردند بلکه در مواردی با آن مبارزه می‌کنند. فرهنگ دزدی؛ اما آن‌قدر در جامعه ما گسترده‌است و گاهی این تصور به وجود می‌آید که گویا ژن افغانی حامل و ناقل دزدی است و تقریبا هر افغانی دزد است مگر خلاف آن ثابت شود. به این خاطر است که افغانستان از نظر فساد، همواره رتبه دوم یا سوم را بدست می‌آورد. اگر جامعه جهانی بعد از ۲۰ سال فعالیت و هزینه کردن میلیاردها دلار، ناامیدانه از افغانستان دست کشید نه بخاطر پیکار و مقاومت طالبان بوده‌است، بلکه این دزدی‌ها و فسادهای نهادهای حکومتی بود که آن‌ها را وادار به عقب‌نشینی کرد.

ریاکاری و فیلم بازی کردن از دیگر صفات ناپسندی است که در جامعه ما وجود دارد. همه می‌خواهند نقش آدم‌های خوب و مذهبی را بازی کند و جانماز آب می‌کشند و خدا را بر اعمال خود ناظر می‌دانند؛ اما اگر فرصتی مهیا شود بسیاری از این نقاب‌های تزویر، کنار می‌رود. این که افغانستان در شرابخواری مقام چهارم را بدست می‌ِآورد و برخی از کودکان معصوم از سوی مربیان مولوی خود مورد تجاوز قرار می‌گیرند، ریشه در همین فرهنگ ریاکاری دارد.

قطاع‌الطریقی و تخریب اموال عمومی نیز از کردارهای ناجوانمردانه و رذیلانه است که ریشه دیرینه در این سرزمین دارد. از این نظر ما در دوره افسانه‌ها بسر می‌بریم. فعالیت‌های جاده‌ای و حمل و نقل در شب‌ها مطلقا تعطیل می‌شودند، از ترس این‌که مبادا راهزنان به وسائل مسافربری یورش ببرند. تخریب اموال عمومی، پایه‌های برق، پل‌ها از افتخارات مجاهدان بود و طالبان نیز همین کار را می‌کنند، و قیس‌ علی‌هذا فعلل و تفعلل. پس باید به مشکلات بنیادین جامعه، با دید عمیق‌تر نگاه کرد.

دکتر سید جواد سجادی