پایان تاریخ یا پایان لیبرالیسم؟

پروفسور هوارد براستین استاد دانشگاه نیو انگلند استرالیا و شفیق مصطفی استاد دانشگاه داکا مقاله ای در شبکه الجزیره نوشته اند تحت عنوان “چگونه هانتینگتون و فوکویاما قرن ۲۱ را درست درک نکردند”. چنانکه می دانید، فوکویاما پایان تاریخ را اعلام نموده و لیبرالیزم را آخرین و بهترین مکتبی می دانست که بشر به آن دست یافته است. آنها در پایان مقاله نتیجه گیری بسیار جالبی دارند و می نویسند: “هانتینگتون در سال ۲۰۰۸ چشم از جهان فروبست و فوکویاما خود شاهد است که لیبرالیسم حتی در آمریکا هم دیگر حاکم نیست، چه رسد به کل جهان”.

آنچه را امروز در کاخ سفید، مجلس نمایندگان و سنای آمریکا می بینیم، میخهای است که ترامپ از چهار سال قبل شروع به کوبیدن بر تابوت لیبرالیزم نموده بود. آمریکا دیگر نه تنها الگو برای جهان نیست، که درس عبرت است برای دیگران. آمریکا نه تنها از لحاظ اقتصادی در حال افول است که از لحاظ سیاسی هم رو به زوال است. دیگر دموکراسی با انتخابات چهار ساله اما پرهزینه، جنجالی، تنش آفرین و اختلافزا الگوی حکومتی مناسب به شمار نمی رود.

شاید در آینده حکومتهای کم هزینه تر، طولاتی تر و سالمتر الگوی مناسب برای جهان باشد. آمدن الگوهای پوتین در روسیه، مودی در هند، شی جین پینگ در چین، بحران دموکراسی در سریلانکا، میانمار، فلیپین، هنگ کنگ، شرق اروپا، آمریکای لاتین، بحران افغانستان و اینک خود آمریکا، عدم توفیق کشورهای لیبرال دموکرات اروپا و آمریکا در مهار کرونا، همه دلیل های محکم بر عدم موفقیت دموکراسی لیبرال در قرن ۲۱ است.

علیرضا شریفی