نقشۀ راه سازمان ملل متحد برای افغانستان چه شد؟

فریدون سینیرل اوغلو هماهنگ کنندۀ ویژۀ سازمان ملل برای افغانستان در هفدهم نوامبر سال روان ۲۰۲۳ گزارش ۱۹ صفحه ای را که از سوی آنتونیو گوترش دبیر کل سازمان متحد امضا شده بود به شورای امنیت این سازمان ارائه کرد. در قسمت سوم گزارش از نقشۀ راه برای ادغام دولت افغانستان (در واقع حکومت طالبان یا امارت اسلامی افغانستان) و میکانیزم این ادغام در سیستم بین المللی سخن رفته بود. نقشۀ راه شامل سه نکتۀ مهم و اصلی می شد:

۱ – تعهدات بین المللی دولت افغانستان(طالبان) که در همین بند اول یا الف قسمت سوم گزارش، مورد تعریف و توضیح قرار گرفته است. موضوع تامین حقوق زنان و دختران شامل حق تعلیم و تحصیل و اشتغال از مسایل مهم این تعهدات گفته شده است.

۲ – شکل گیری مذاکرات میان افغانی که به تدوین و تصویب قانون اساسی فراگیر بینجامد.
در این مورد توضیح داده شده است که در کنار عملی شدن بند اول نقشۀ راه، گفتگوی ملی یا همان مذاکرات بین الافغانی انجام شود تا از آن دولت فراگیر بمیان بیاید و موجب تضمین صلح پایدار، توسعۀ اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی پایدار شود.

۳ – پیشرفت عملی در هردو بخش موجب عادی سازی روابط دولت افغانستان به جامعۀ بین المللی شود. در توضیح این بند تذکر داده شده که پیشرفت قابل توجه و قابل اندازه گیری در اجرای تعهدات حاکمیت موجود(طالبان) و در مورد گفتگوی بین الافغانی و دولت فراگیر، زمینه و امکان را برای ادغام افغانستان در سیستم بین المللی فراهم میکند.

گزارش های رسانه ای حاکی از تشکیل یک نشست رسمی و مهم از سوی سازمان ملل بر سر تطبیق این نقشۀ راه در ماه دسمبر سال روان در قطر یا امارات متحده عربی بود که گفته می شود این نشست تا ماه بعد در جنوری سال جدید ۲۰۲۴ به تعویق افتید. این همان نشست و همان نقشۀ راه سازمان ملل برای افغانستان است که زلمی خلیلزاد سه هفته قبل در برنامۀ کاکتوس با مختارلشکری از آن سخن گفت و آنرا بسیار مهم تلقی کرد.

آیا گزارش فوق و نقشۀ راه سازمان ملل اجرایی خواهد شد و عملی است؟

علی رغم نکته های انتقادی که در این گزارش از حاکمیت و حاکمان فعلی وجود دارد، گزارش در مجموع به گونه ای در تایید آنها تدوین یافته است. اما منابع آگاه گفته اند که یکی از دلایل عدم برگزاری نشست سازمان ملل بر مبنای این گزارش برای افغانستان ناخشنودی طالبان از بعضی نکات این گزارش و نقشۀ راه آن و مخالفت آنها با موضوعات مشخص در این گزارش و نقشۀ راه است. مذاکرات بین الافغانی و دولت فراگیر دو موضوع مهمی است که آنها به شدت با تذکر آن در گزارش و نقشۀ راه مخالف اند و خواستار حذف آن هستند. چون به باور آنها نه طرفی برای مذاکره وجود دارد و نه گپی برای مذاکره کردن. دولت فراگیر است و بر تمام افغانستان تسلط کامل دارد.
هنوز مشخص نیست که آیا در ماه جنوری چنین نشستی برگزار خواهد شد و آیا طالبان در آن نشست شرکت خواهند کرد؟

در حالیکه از نظر سازمان ملل متحد مشارکت آنها در این نشست حتمی و ضروری تلقی می شود و بدون آنها نشستی در کار نخواهد بود و یا اگر باشد، نتیجۀ عملی نخواهد داشت.

محمد اکرام اندیشمند