شرح دعای روز یازدهم ماه مبارک رمضان

«اللهُمَّ حَبِّبْ الَىَ‏ فیهِ الْإِحْسانَ، وَکَرِّهْ الَىَّ فیهِ الْفُسُوقَ وَالْعِصْیانَ، وَحَرِّمْ عَلَىَّ فیهِ‏ السَّخَطَ وَالنّیرانَ، بِعَوْنِکَ یا غِیاثَ ‏الْمُسْتَغیثینَ.»
ترجمه: خدایا! در این ماه شوق احسان و نیکى را در دلم قرار ده و میل به فسق و نافرمانى را از من دور کن و خشم و دوزخت را بر من حرام گردان، به یاری‌ات اى فریادرس فریادرس خواهان.

پاداش خواندن دعا

کسی که دعای روز یازدهم ماه مبارک رمضان را بخواند برای او یک حج مقبوله با رسول خدا (ص) و یک عمره با اهل‌بیت (ع) پیامبر نوشته می‌شود که هر حج با پیامبر (ص) معادل هفتاد هزار بدون وجود آن حضرت و هر عمره با اهل‌بیت (ع) معادل با هفتاد هزار عمره بدون حضور آنان است.

واژگان:

الْفُسُوقَ: فسق: در لغت به معناى خارج شدن هسته از درون خرما است، سپس در این معنا توسعه داده‌شده و به کسانى که از جاده بندگى خداوند بیرون مى‏روند اطلاق شده است.
السَّخَطَ: سخط: غضب؛ غضب شدید که مقتضى عقوبت باشد؛ ضد رضا؛
النّیرانَ: النار- [نور]: آتش، جمع‏ أنور و نیران‏ و نیره؛ (این کلمه معمولاً مؤنث بکار برده مى‏شود)، رأى و نظر و سمت، دوزخ.
‏الْمُسْتَغیثینَ: غوث: یارى، نصرت. اسْتَغَاثَهُ‏: یارى خواستن. ممکن است استغاثه به معناى آب خواستن باشد از «غیث» نه از «غوث».

نکته‌ها:

۱٫رمضان؛ ماه نیکی و احسان.
دعای حضرت در روز یازدهم که فرموده «اللهُمَّ حَبِّبْ الَىَ‏ فیهِ الْإِحْسانَ»؛ خدایا در این ماه شوق احسان و نیکى را در دلم قرار ده، این نکته استفاده می‌شود که ماه مبارک رمضان ماه نیکی و احسان است و زمینه این کار ارزشمند اخلاقی و اجتماعی در این ماه بیش از زمان‌های دیگر آماده و مهیا است و مؤمنان روزه‌دار باید کمال استفاده از این فرصت استثنایی را ببرند.
۲٫توفیق احسان و نیکی به دست خداوند.
عبارت «اللهُمَّ حَبِّبْ الَىَ‏ فیهِ الْإِحْسانَ» و درخواست از خداوند برای ایجاد رغبت و شوق به نیکی و احسان، به این مطلب اشاره می‌کند که توفیق احسان و نیکی به دست خداوند است و اگر کمک او نباشد نمی‌تواند فردی به دیگران احسان و نیکی کند.
۳٫احسان؛ مطلق طاعات و کارهای نیک.
احسان معمولاً به معناى نیکوکاری تفسیر مى‏شود، ولى گاه معناى وسیع‌تری براى آن ذکرشده و آن هرگونه عمل صالح، بلکه انگیزه‏هاى عمل صالح است.
«راغب» در «مفردات» مى‏گوید: «احسان» چیزى برتر از «عدالت» است؛ زیرا «عدالت» این است که انسان آنچه بر عهده اوست بدهد و آنچه متعلق به او است بگیرد؛ ولى‏ «احسان» این است که بیش ازآنچه وظیفه اوست انجام دهد و کمتر ازآنچه حق اوست بگیرد. ، .
مفسّران نیز تعبیرات گوناگونى دارند؛ بعضى از آن‌ها «احسان» را به معناى «اطاعت پروردگار» و بعضى دیگر آن را به معناى‏ «صبر و شکیبایى» در برابر ایذاء و آزار دشمنان تفسیر کرده‌اند. این احتمال نیز وجود دارد، که هریک از انبیاء دریکی از شاخه‏هاى احسان و نیکوکارى ظهور و بروز داشته‏اند؛ چراکه تمام طاعات و اعمال نیک در این عنوان (احسان) جمع است صبر و شکیبایی و طاعت و عبودیت و گذشت و عفو و مانند آن.
۴٫احسان؛ انفاق با حُسن رفتار.
با توجه به جمله «اللهُمَّ حَبِّبْ الَىَ‏ فیهِ الْإِحْسانَ»، همان‌گونه که در قرآن کریم آمده است می‌توان گفت منظور از احسان، آمیختن انفاق با حُسن رفتار نسبت به نیازمندان است؛ به‌گونه‌ای که همراه با گشاده‏روئى و مهربانى باشد و از هر نوع منّت و آنچه موجب رنجش و ناراحتى شخص انفاق شونده است، برکنار باشد.
۵٫دوری از فسق و نافرمانی خداوند.
بی‌تردید تنفر از گناه‏ مقوله‌ای ذاتی است ، هرچند پس از ارتکاب و تکرار زشتی‌ها و بدی‌ها قبح‏ و زشتی آن‌ها از بین مى‏رود ، ازاین‌رو تنفر قلبى سبب مى‏شود که شخص لااقل آلوده به گناه‏ نشود که اگر این تنفر نباشد او نیز به گناه‏ خُو مى‏گیرد و به‌صف گناهکاران مى‏پیوندد. بدیهی است تکرار گناه، تدریجاً به‌صورت یک فضیلت‏ در نظر گناهکاران خودنمایی مى‏کند؛ درواقع فسق، معصیت و نافرمانى خدا، چشم و گوش انسان را بسته و قدرت درک واقعیت‏ها را از او مى‏گیرد و در چنین حال، زشتى‏ها در نظر او زیبا و زیبایى‏ها در نظر او زشت و بی‌رنگ مى‏شود. ازاین‌رو در دعای روز یازدهم ماه رمضان به درگاه الهی عرضه می‌داریم: «وَکَرِّهْ الَىَّ فیهِ الْفُسُوقَ وَالْعِصْیانَ؛ و میل به فسق و نافرمانى را از من دور کن». این مسئله نشان می‌دهد عصیان و سرکشى نکردن به خداوند بااین‌همه جاذبه‏ها و کشش‌های عوامل گناه‏، آسان نیست، اگر نیروى دافعه و بازدارنده‏اى در میان نباشد، انسان به‌آسانی جذب آن مى‏شود.
۶٫رمضان؛ باعث فرونشستن خشم پروردگار و دوری از آتش جهنم.
در فراز سوم این دعای شریف آمده است: «وَحَرِّمْ عَلَىَّ فیهِ السَّخَطَ وَالنّیرانَ؛ و خشم و دوزخت را بر من حرام گردان». این عبارت گویاى این حقیقت است که برای نجات و رهایی از آتش دوزخ‏، غضب و خشم‏ الهى باید از اسارت‌های دنیوى که مقدمه‏اى براى رهایی از اسارت‌های اخروى و در آتش گرفتار شدن است، رهایی یابیم، به‌عبارت‌دیگر؛ رهایی از آتش دوزخ نمایانگر رهیدن از چنگال گناه و هوی و هوس و شیطان و خرافات و آداب‌ورسوم غلط و ظلم و بیداد و استکبار است.
۷٫خداوند؛ یاری‌رسان بندگان.
در فراز پایانی دعا از خداوند می‌خواهیم: «بعَوْنِکَ یا غِیاثَ‏الْمُسْتَغیثینَ؛ به یاری‌ات اى فریادرس فریادرس خواهان». لیکن این تصور اشتباه است که وعده پیروزى و یارى‏ خدا خارج از سنت آفرینش و قوانین حیات ‏باشد، چنین نیست، بلکه این وعده را خداوند تنها به کسانى داده است که تمام نیروهاى خود را بسیج کنند و با همه توان به میدان آیند. بدین‌جهت با تأسی از پیامبر اکرم (ص)، باید آنچه در توان داریم در این عالم اسباب به‌کارگیریم و در آنجا که قدرتمان پایان یافت در انتظار یارى‏ خدا باشیم و این همان برنامه‏اى بود که پیامبر اسلام (ص) در تمام مبارزاتش به کار مى‏گرفت و پیروز مى‏شد.

نتیجه‌گیری

در دعای روز یازدهم ماه رمضان، سه خواسته مهم و اساسی مطرح‌شده است: شوق به احسان و نیکى، دوری از فسق و نافرمانى و حفظ از خشم خدا و آتش جهنم. در فراز اوّل این دعا، مؤمن روزه‌دار از خداوند درخواست می‌کند در این ماه شوق احسان و نیکى را در دل وی قرار دهد و به او توفیق عمل صالح و کارهای نیک و شایسته عنایت کند. در فراز دوم دعا از خداوند می‌خواهد میل به فسق و نافرمانى را از وی دور کرده و تنفر از گناه‏ و ارتکاب زشتی‌ها و بدی‌ها را در او به وجود آورد؛ زیرا تنفر قلبى باعث مى‏شود که به‌سوی گناه کشیده نشود. در فراز سوم دعا، مؤمن روزه‌دار از خداوند درخواست می‌کند که خشم و دوزخ را بر وی حرام کرده و از غضب الهی و آتش جهنم در امان باشد. همه این موارد میسر نیست مگر به کمک و یاری خداوند متعال؛ چون او فریادرس حقیقی و واقعی بندگان است.

حجت‌الاسلام والمسلمین فصیحی غزنوی