شرح دعای روز بیست و پنجم ماه مبارک رمضان

اللَّهُمَّ اجْعَلْنِی فِیهِ مُحِبّاً لِأَوْلِیَائِکَ وَ مُعَادِیا لِأَعْدَائِکَ مُسْتَنّاً بِسُنَّهِ خَاتَمِ أَنْبِیَائِکَ یَا عَاصِمَ قُلُوبِ النَّبِیِّینَ
ترجمه خدایا! مرا در این ماه، دل‌بسته اولیا و دشمن دشمنانت قرار ده و آراسته به راه و روش خاتم پیامبرانت گردان، اى نگه‌دارنده دل‌های پیامبران.

پاداش خواندن دعا

کسی که این دعا را قرائت کند صد قصر در بهشت برای او ساخته می‌شود که بر فراز هر قصری خیمه سبزی نصب‌شده است.

واژگان

أَوْلِیَاء: جمع وَلِیّ‏، وَلِیّ‏ به معنای سرپرست و اداره‌کننده امر؛ و نیز به معنی دوست و یارى کننده و غیره آید.
عاصم: از عَصَمَ به معنای منع‌کننده و نگه‌دارنده.

نکته‌ها

1. ایجاد محبت و دوستی نیازمند امداد الهی.
   بر اساس نخستین فراز دعا که می‌فرماید: «اللَّهُمَّ اجْعَلْنِی فِیهِ مُحِبّاً لِأَوْلِیَائِکَ»، ایجاد محبت و دوستی به اراده خداست و اگر خدا اراده نکند علقه دوستی کسی در قلب انسان جای نمی‌گیرد. از همین روست که پیامبر در این فراز از دعا از خداوند درخواست می‌کند که در این ماه، مرا دوستدار اولیائت قرار بده.
2. محبت و دوستی با اولیای الهی از خواسته‌های روزه‌داران.
   در حقیقت نخستین فراز دعا، جدای از بیان یک درخواست، آموزش دعا کردن و بیان اولویت خواسته‌های روزه‌داران است؛ بنابراین شایسته است که در این ماه ضیافت و میهمانی خداوند، محبت و دوستی با اولیای الهی از خداوند خواسته شود.
3. عداوت با دشمنان خداوند، نیازمند کمک الهی.
   هم چنان‌که ایجاد محبت و دوستی به اراده خداست، پیدا شدن نفرت و دشمنی نیز به قدرت و اراده الهی است. تا او اراده نکند، نفرت ایجاد نمی‌شود. از همین روست که پیامبر اسلام در دومین فراز این دعا، از خداوند می‌خواهد که در این ماه، نفرت و عداوت با دشمنانش را در قلب او ایجاد کند.
4. دشمنی با دشمنان خداوند، آرزوی روزه‌داران.
   همانند فراز نخست دعا، دومین جمله آن علاوه بر این‌که درخواست پیامبر اسلام از خداست، خود، آموزش دعا کردن و درخواست کردن به روزه‌داران است. ازاین‌رو شایسته است، روزه‌داران در این ماه یکی از درخواست‌های خود را از خداوند، دشمنی با دشمنان خداوند قرار دهد.
5. ضرورت تولی و تبری در ماه رمضان.
   دو فراز نخست دعا، هرچند به‌ظاهر یک درخواست از خداست، اما در حقیقت دو قاعده کلی به روزه‌داران ارائه می‌کند که روزه‌دار باید علاوه بر امساک از غذا، باید قلب او هم روزه داشته باشد. مهم‌ترین نشانه روزه قلب، تولیّ و تبریّ است.
6. ناقص بودن تولیّ بدون تبریّ.
   از این‌که درخواست دشمنی با دشمنان خدا در کنار دوستی با دوستان خدا مطرح‌شده است، این نکته به دست می‌آید که تولیّ بدون تبریّ ناقص است. ایمان و باور قلبی روزه‌دار، زمانی کامل است که در کنار تولیّ، تبریّ هم داشته باشد.
7. دنیا، عالم تضادها و ستیزها.
   ازآنجایی‌که دوستی و دشمنی دو امری متضاد است ولی درعین‌حال پیامبر هردو را درخواست کرده است، استفاده می‌شود که دنیا عالَم تضادها و ستیزهاست و بایسته است که روزه‌دار این تضادها را در خود جمع کند.
8. پیروی از سیره پیامبر، از خواسته‌های روزه‌داران.
   ازآنجایی‌که به خواندن این دعا در روز اول ماه رمضان سفارش و ثوابی برای آن نقل‌شده است، این نکته استفاده می‌شود که مسلمانان روزه‌دار باید از سیره عملی پیامبر پیروی کرده و اعمالی را که پیامبر در ماه رمضان انجام داده است، انجام دهد.
9. الگو بودن سیره و روش عملی پیامبر اسلام.
   سیره و روش عملی پیامبر اسلام برای بشریت و بخصوص برای مسلمانان الگو است. از همین رواست که سفارش شده تا در روزه‌داران در ماه مبارک رمضان از سیره و روش پیامبر اسلام پیروی کرده و خواسته‌هایی را که او از خداوند دارد، درخواست نماید.
10. ضرورت پیامبر شناسی و سیره شناسی در ماه رمضان.
    سومین فراز دعا در حقیقت آموزش عملی به مسلمانان است که در این روز، چه چیزهایی از خدا بخواهند. شایسته است یکی از خواسته‌های روزه‌داران، پیروی از سنت و سیره پیامبر خاتم باشد و از خدا بخواهد که وی را در این مسیر توفیق عنایت کند؛ و از آنجایی عمل به سنت پیامبر، فرع بر شناخت شخص پیامبر و سیره و روش اوست؛ بنابراین ماه رمضان، فرصتی برای پیامبر شناسی و سیره شناسی است روزه‌داران باید از این فرصت معنوی بهره شایسته ببرند.
11. کمک و امداد الهی، تأثیرگذار در عصمت قلبی پیامبران.
    از این‌که در فراز پایانی این دعا خداوند را با عنوان «عَاصِمَ قُلُوبِ النَّبِیِّینَ» یاد می‌کند، این نکته به‌روشنی استفاده می‌شود که عصمت و پاکی قلبی پیامبران به قدرت و اراده خداست و پیامبران در افعال قلبی خود همواره باید از خداوند استمداد بگیرند.
12. هدفمندی در دوستی و دشمنی، ضرورت نبوت و پیامبری.
    از این‌که پیامبر اسلام در ماه مبارک رمضان و نخستین روز آن از خداوند می‌خواهد که او را دوستدار دوستان و دشمن دشمنانش قرا دهد، این نکته استفاده می‌شود که هدفمندی در دوستی و دشمنی از نیازها و ضرورت اصلی نبوت و پیامبری است.

13. بن‌مایه عصمت، اعطایی از سوی خداوند.
    ازجمله نشانه‌های عصمت، کنترل قلب و خواسته‌های قلبی است. ولی ازآنجایی‌که خداوند بانام «عَاصِمَ قُلُوبِ النَّبِیِّینَ» یادشده، استفاده می‌شود که بن‌مایه‌های عصمت اعطایی است و باید خداوند به شخص معصوم عنایت کند و اوست که قلب‌های پیامبران را از هرگونه تمایلاتی حفظ و نگهداری می‌کند.
14. دوستی با پیامبران و دشمنی با دشمنان آنان از سیره پیامبر اسلام.
    پیامبر اسلام در دوستی با دوستان خدا و دشمنی با دشمنان وی، از خداوند استمداد می‌طلبد تا کمکش کند؛ و ازآنجایی‌که پیامبران و رسولان، از دوستان خدا و دشمنان پیامبران، از دشمنان خدا به‌حساب می‌روند، پس می‌توان گفت که ازجمله سیره و عملکرد استمراری پیامبر، دوستی با پیامبران و دشمنی با دشمنان آنان است.
15. مناجات پیامبر اسلام، درس عملی برای روزه‌داران.
    هم چنان‌که سایر رفتار پیامبر اسلام، درس و الگو برای مسلمانان است، دعا و مناجات وی نیز، در حقیقت درس عملی برای روزه‌داران است که چه چیزهایی مناسب است از خداوند خواسته شود.
    نتیجه‌گیری
    این دعا اشاره به دو واجب تولی و تبری داشته و دوستی و دشمنی درراه خدا را به‌عنوان خواسته اساسی روزه‌داران معرفی می‌کند. در این دعا سه خواسته اساسی مطرح‌شده است. دوستی با دوستان خدا و دشمنی با دشمنان خدا و نیز پیروی از سنت پیامبر خاتم (ص). ولی در حقیقت پیروی از سنت پیامبر جامع خواسته‌هاست؛ چون سنت پیامبر همان دوستی با دوستان خدا و دشمنی با دشمنان خداست.

حجت‌الاسلام والمسلمین فصیحی غزنوی