ساخت کانال قوش تپه؛ قزاقستان درباره‌ی پیامدهای انحراف آب رودخانه آمو هشدار داد

در ادامه نگرانی‌های کشورهای آسیای مرکزی درباره ساخت کانال قوش تپه در شمال افغانستان، این بار اصلان عبدالرحیم‌اوف، معاون وزیر منابع آب و آبیاری قزاقستان، هشدار داده است که این کانال می‌تواند به طور قابل توجهی جریان رود سیردریا را کاهش دهد و در نهایت پیامدهای مستقیمی برای دریاچه‌ در حال خشک‌شدن آرال خواهد داشت.

به نقل از رسانه تایمز آسیای مرکزی، ساخت کانال قوش‌تپه در افغانستان و پیامدهای احتمالی آن بر امنیت آبی آسیای مرکزی، محور اصلی کنفرانس بین‌المللی «امنیت آب و استفاده فرامرزی از منابع آبی: چالش‌ها و راه‌حل‌ها» بود که اخیراً در شهر آستانه برگزار شد.

نمایندگانی از کشورهای ترکیه، اسرائیل، تاجیکستان، قرقیزستان، افغانستان و ترکمنستان در این نشست گردهم آمدند تا به بررسی پیامدهای احتمالی این پروژه و مسائل گسترده‌تر توزیع آب در منطقه بپردازند.

اصلان عبدالرحیم‌اوف، معاون وزیر منابع آب و آبیاری قزاقستان، هشدار داده است که کانال قوش‌تپه می‌تواند به طور قابل توجهی جریان رود سیردریا را کاهش دهد؛ موضوعی که پیامدهای مستقیمی برای دریاچه‌‌ی در حال خشک شدن آرال خواهد داشت. گرچه قزاقستان با افغانستان مرز مشترک ندارد، اما تأثیر این کانال می‌تواند در سراسر منطقه احساس شود.

عبدالرحیم‌اوف گفت: «در کوتاه‌مدت انتظار نوسانات شدید در منابع آبی نمی‌رود، اما در بلندمدت، کاهش جریان رود سیردریا اجتناب‌ناپذیر است.» او تأکید کرد که این وضعیت، توازن شکننده‌ آبی در حوضه دریاچه آرال را بیش از پیش به خطر خواهد انداخت.

خشک شدن دریاچه آرال طی دهه‌ها به دلیل انحراف مسیر رودهای آمو دریا و سیردریا برای مصارف کشاورزی، به‌ویژه برای آبیاری زمین‌های پنبه و گندم، رخ داده است. این انحراف‌ها نقش عمده‌ای در کوچک شدن شدید این دریاچه داشته‌اند.

عزمت‌خان امیرتایف، رئیس حزب «بایتاک» قزاقستان، ابراز نگرانی کرد که کانال قوش‌تپه ممکن است بین ۲۵ تا ۳۰ درصد از جریان آمو دریا را منحرف کند.

او گفته است: «این یعنی ازبکستان و ترکمنستان آب کمتری دریافت خواهند کرد، در نتیجه ازبکستان ممکن است برداشت خود از سیردریا را افزایش دهد که این امر می‌تواند منجر به کاهش ۳۰ تا ۴۰ درصدی سهم قزاقستان شود.»

امیرتایف خواستار همکاری منطقه‌ای و سیاست‌گذاری مبتنی بر دانش علمی برای جلوگیری از اتلاف منابع آبی شد.

کانال قوش‌تپه و پیامدهای منطقه‌ای آن

کانال قوش‌تپه که در شمال افغانستان در حال ساخت است، قرار است به طول ۲۸۵ کیلومتر و با عرض تقریبی ۱۰۰ متر احداث شود.

با بهره‌برداری کامل، این کانال سالانه حدود ۱۰ میلیارد متر مکعب آب از رود آمو دریا را منحرف خواهد کرد که تقریباً یک‌چهارم جریان متوسط این رود است.

رسانه تایمز آسیای مرکزی نوشته است که چنین برداشت عظیمی از منابع آبی می‌تواند توازن هیدرولوژیکی در سراسر آسیای مرکزی را برهم بزند. کاهش جریان سیردریا ممکن است روند خشک شدن دریاچه آرال را تسریع کند و باعث وخامت بیشتر شرایط زیست‌محیطی در مناطق پایین‌دست قزاقستان شود.

کارشناسان حاضر در این کنفرانس بر ضرورت تقویت دیپلماسی آبی منطقه‌ای و ایجاد چارچوب‌های همکاری جدید برای استفاده پایدار از منابع آب و پیشگیری از فاجعه‌های زیست‌محیطی تأکید کردند.