روز جهانی زبان مادری و رفع محرومیت از پارسی

زبان فارسی تاریخی کهن و قدمتی چند هزار ساله دارد؛ این زبان فاخر، همواره زبان فرهیختگان بوده و جغرافیای فرهنگی آن فراتر از افغانستان و ایران و تاجیکستان. از همین رو است که امروزه می توان ردپای پارسی را در ترکیه مدرن جستجو کرد. پیش از دوره تجدد، در زمان حکومت عثمانی، شاه عثمانی سروده ی به زبان فارسی از خود به یادگار گذاشته است. فراتر از ان، بیش از ۱۲۰۰ نسخه خطی به این زبان از دوره عثمانی به جای مانده که نشانگر نفوذ و توسعه پارسی در میان ترکان است.

هنوز در مساجد پکن کتیبه هایی با اشعار فارسی وجود دارد. روزگاری زبان رسمی مردم هند پارسی بوده است و در شمال هندوستان، ترکستان، چین و آسیای صغیر کتاب ها به این زبان تالیف و منتشر می شده که روایت گر گسترده بودن جغرافیای فرهنگی فارسی است. مطالعات نشان می دهد که حتا مردم عراق و بحرین نیز از ادب و هنر پارسی بهره برده اند. به رغم گستره وسیع و جغرافیای قابل توجه پارسی که روز گاری میراث مشترک در بخش بزرگ از قاره آسیا بود؛ در افغانستان اما این زبان طی یک سده اخیر با بی مهری سران سیاسی روبرو شده است. حاکمان افغانستان در قرن بیستم با زبان فارسی از در ستیز وارد شده اند. در حالی که پارسی در افغانستان، زبان ملی و فراقومیتی است. حتا امپراتوری های ترک و مغول در این زبان هضم و جذب شدند و در عصر تیموریان هرات، نوعی رنسانس ادبی و هنری را شاهد بودیم. از نظر تاریخی نه تنها در شهرهای خراسان بزرگ و افغانستان امروزی، بلکه در مدائن و سواحل اروند و ماوراالنهر، شهروندان به پارسی سخن می گفتند و در غنامندی آن نقش مهم ایفا کرده اند.

با این وجود هنوز این درک در افغانستان وجود ندارد که باید پارسی را پاس داشت؛ چون میراث مشترک شهروندان این سرزمین است. اکنون برماست که برای رفع محرومیت از این زبان بکوشیم وجلو خیزهایی که بدخواهان علیه این زبان ملی و فراقومیتی بر می دارند، بایستیم.

در پایان، ضمن گرامی داشت از زبان فاخر فارسی به مناسبت روز جهانی زبان مادری، آرزو می کنم که این زبان، به تدریج بتواند مایه هم دلی و هم پذیری شهروندان کشور شود.

دکتر عبدالطیف نظری