جایگاه عربستان در سیاست خارجی جوبایدن/ آیا واقعیت های ژئوپلتیک تغییر می کند؟

به نظر می رسد پیروزی جو بایدن به معنای پایان دوران مصونیت های حداکثری دولت ترامپ در قبال سعودی هاست. سوابق حقوق بشری این کشور خصوصا در پرونده قتل جمال خاشقچی، رفتار آن در جنگ یمن و تلاش های بی پروا برای افزایش نفوذ در منطقه، خود به احتمال زیاد به عنوان منابع تنش، به ویژه با دولت بایدن که به دنبال سرمایه گذاری زیادی در خاورمیانه نیست، پدیدار می شود.

ولیعهد برای نگرانی های خود در دوره ترامپ دلایلی داشت. او دونالد ترامپ و جارد کوشنر، داماد ترامپ و مشاور خاورمیانه طرفدار سعودی را متقاعد کرد که اولا عربستان تمایل به خرید میلیاردها دالر تسلیحات آمریکا دارد؛ ثانیا تعارض منافع و مخالفت جدی با سیاست های ایران را مطرح کرد و نهایتا نسبت به عادی سازی روابط با اسرائیل هم علاقه مندی نشان داد. بر این اساس، ولیعهد با حمایت های بی شائبه ترامپ موضع سرسختانه تری نسبت به تهران اتخاذ کرد، که ریاض آن را تهدید اصلی برای موقعیت خود می داند.

اکنون که پیروزی بایدن محرز شده، سوال مشخص این است آیا دولت بایدن می تواند حمایت تقریباً بدون قید و شرطی را که ریاض طی سال های گذشته از آن برخوردار بوده است را پایان دهد؟ در حال حاضر معادلات در حال تغییر است، جو بایدن کمتر می تواند با عربستان سعودی همراه شود، بایدن خواستار پایان دادن به جنگ فاجعه بار در یمن شده و در پی ارزیابی مجدد روابط ایالات متحده با ریاض شده است. بایدن گفته که دولت عربستان سعودی ارزش تعهد بسیار کمی را دارد که کودکان و افراد بی گناه را در یمن به قتل رسانده است؛ این کشور یک دولت طرد شده است. وی همچنین در ماه اکتوبر اظهار داشت که تحت هدایت دولت بایدن و هریس، ما روابط خود را با پادشاهی عربستان سعودی دوباره ارزیابی خواهیم کرد، حمایت ایالات متحده از جنگ عربستان در یمن را خاتمه خواهیم داد و اطمینان حاصل می کنیم که آمریکا ارزش های خود را فدای فروش اسلحه یا خرید نفت نمی کند.

با فرض اینکه تهران مایل به بازگشت ایالات متحده به توافق هسته ای است، این وضعیت بر چالش های ریاض نیز می افزاید چرا که هزینه این کار همراه با کاهش تحریم ها علیه تهران و برهم خوردن توازن قدرت موجود به سود تهران خواهد شد. اما مشخص نیست که با بازگشت احتمالی ایالات متحده به برجام، آینده استراتژی مهار ایران چگونه صورت خواهد گرفت و همین نکته، نگرانی اصلی ریاض است.

در نهایت این که در دولت بایدن، عربستان سعودی دیگر آن متحد واشنگتن در دوران ترامپ نخواهد بود. همین مساله، نشانه تغییر ژئوپلتیک در غرب آسیا است.

دکتر عبداللطیف نظری