برنامه بایدن برای افغانستان: یا الان یا هیچ وقت دیگر!

طرح تازه ای که دولت جو بایدن به حکومت افغانستان و طالبان مبنی بر تشکیل دولت انتقالی نشان می دهد امریکا خواهان خروج فوری از افغانستان تحت شرایطی ست که دستاوردهای چند دهه اخیر که به سختی به دست آمده از بین نرود.

دولت تازه بایدن سرانجام برنامه اش برای افغانستان را اعلام و از جایی شروع کرد که ترامپ رها کرده بود. آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه امریکا، در نامه ای به حکومت افغانستان خاطرنشان نمود طرح پیشنهادی چهار مرحله ای تازه امریکا به پیش برد پروسه صلح متوقف شده افغانستان کمک می کند. مفاد این طرح و سنجس احتمال موفقیت آن می طلبد که به صورت فردی بررسی شود.

براساس گام اول طرح پیشنهادی، وزرای خارجه کشورهای روسیه، چین، پاکستان، ایران، هند و امریکا می بایست یک رویکرد مشترک در حمایت از صلح در افغانستان را بررسی کنند. این یک حرکت مهمی ست که نشان می دهد کشورهای منطقه و ایالات متحده امریکا به نوعی هماهنگی نسبت به همکاری های اقتصادی، توسعه یی و سیاسی مربوطه خود در مورد افغانستان رسیده اند. هند مدت هاست که بر لزوم همکاری منطقه ای گسترده تر در زمینه صلح افغانستان تاکید کرده و یکی از تنها متحدین افغانستان بوده که بر اهمیت پیش برد صلح با محوریت حکومت افغانستان اصرار ورزیده است. ورود هند به نشست صلح ترکیه نشان می دهد که امریکا به اهمیت نقش دهلی نو در پروسه صلح افغانستان پی برده و از طرفی حکومت افغانستان نیز یک دوست قابل اعتماد دارد که می تواند از بهترین منافع اش دفاع کند.

دومین مرحله در طرح پیشنهادی امریکا برای تسریع پروسه صلح افغانستان توافق روی یک پیش نویس صلح می باشد تا حکومت افغانستان و طالبان بتوانند گفت و گو در مورد قانون اساسی آینده کشور، دولت و آتش بس را آغاز کنند. توافق شامل یک نقشه راه سیاسی برای ایجاد دولت انتقالی صلح می باشد که تا زمان تشکیل دولت دائم و آماده شدن قانون اساسی ادامه خواهد یافت. در طرح، پیشنهاداتی در مورد نوع قوه اجرایی، قانون گذاری و شاخه های دولت ارائه شده است. گزینه هایی در مورد سیستم ریاست جمهوری یا پارلمانی دولت اجرایی، مجلس شورای ملی با نمایندگان و سناتورانی از تمام ولایات افغانستان و سیسم قضایی با یک شورای عالی فقه اسلامی جداگانه در طرح ارائه شده است. تمام شاخه های مختلف دولت فضا را برای اعضای نامشخص طالبان را فراهم می کند و تهداب لازم برای تقسیم قدرت بین نمایندگان انتخابی و اعضای ارشد گروه طالبان گذاشته می شود.

مرحله سوم طرح به نشست در سطح عالی مقامات حکومت افغانستان و طالبان در ترکیه برای نهایی سازی توافق صلح اشاره می کند. انتخاب آنکارا به عنوان طرف سوم و بی طرف برای میزبانی این نشست نیز مهم است چون ترکیه و پاکستان متحدان نزدیک هستند و در سال های اخیر همکاری های نظامی و دفاعی خود را گسترش داده اند اگرچه ترکیه منتقد تند سیاست های داخلی هند بوده است. روابط متعادل و آرام ترکیه با ایران، چین و روسیه نیز می تواند یکی از دلایل انتخاب این کشور به عنوان میزبان این نشست بین منطقه ای و تسهیل کننده صلح افغانستان به شمار آید. از سویی هم ترکیه یک کشور با جمعیت حداکثری مسلمان است که عضویت ناتو را نیز دارد. ترکیه همچنین در بخش کمک ها و نیروی نظامی یکی از کمک کنندگان مهم به افغانستان می باشد.

در مرحه چهارم طرح پیشنهادی امریکا برای تسریع صلح افغانستان کاهش خشونت ها طی نود روز مد نظر است. کاهش خشونت از سوی طالبان به معنی کاهش کاهش توسط نیروهای امنیتی و دفاعی افغانستان می باشد. طالبان همواره به موضوع کاهش خشونت به عنوان ابزاری برای فشار بیشتر نگریسته است تا فرصتی برای صلح.

نامه وزیر امور خارجه امریکا همچنین تعهد دولت بایدن به ضرب الاجل یکم می برای خروج نیروهای امریکایی از افغانستان حداقل در حال حاضر را شامل می شود. امریکا قصد دارد کمک های مالی خود به افغانستان را ادامه دهد اما بلینکن اظهار نگرانی می کند خروج نیروهای نظامی غرب زمینه را برای تصاحب مناطق بیشتر توسط طالبان فراهم کند. دولت کابل نیز از این موضوع به خوبی آگاه است.

براساس توافق نامه صلح دوحه که در فبروری سال گذشته میلادی بین امریکا و طالبان امضاء شد، امریکا می بایست تا زمان تعیین شده در توافق نامه نیروهای خود را از افغانستان به طور کامل خارج کند و تمدید این ضرب العجل از دید طالبان نقض توافق دوحه به حساب می آید. از دید امریکا خروج کامل نیروهای این کشور از افغانستان به تطبیق تعهداتی بستگی دارد که طالبان در توافق نامه سپرده اند: قطع ارتباط با گروه های تروریستی از جمله القاعده که طالبان به آنها پناه داده و افغانستان و امریکا و متحدینش را تهدید می کند. این در حالی ست که از زمان امضای توافق نامه صلح دوحه تاکنون طالبان خشونت ها را به طور بی سابقه ای افزایش داده و حکومت افغانستان آماده مقابله با حملات بهاری این گروه شده است. از سویی هم نباید فراموش کرد که عدم امضای توافق بین حکومت افغانستان و طالبان و در غیاب نیروهای امریکا و غرب امکان سقوط افغانستان به قهقرا وجود دارد و بازگشت به میز مذاکره به یک چالش تبدیل شده و شاید غیرممکن شود.

برنامه بایدن برای افغانستان نشان می دهد امریکا برای خروج از افغانستان بدون اینکه دستاوردهای نوزده ساله که با سختی به دست آمده با تهدید مواجه شود، به دنبال یک راه فوری می گردد. لحن تند نامه وزیر امور خارجه امریکا به غنی، تاکید شدید روی خروج کامل نیروهای امریکایی از افغانستان تا تاریخ تعیین شده و تحت فشار قرار دادن حکومت افغانستان به اقدام مطابق طرح پیشنهادی برای صلح به عنوان تنها گزینه ممکن همه و همه در راستای این خواسته امریکا صورت گرفته است. با در نظرداشت اختلافات شدید در دولت غنی، تفاوت فاحش بین دولت افغانستان و ایدئولوژی طالبان در حکومتداری، منافع متضاد قدرت های منطقه و خواست شهروندان امریکا برای خروج نیروهای این کشور از افغانستان از جمله موضوعاتی ست که موفقیت طرح پیشنهادی امریکا برای صلح افغانستان را با اماواگر مواجه می سازد. سال ها بی اعتمادی بین طرف های جنگ در افغانستان رسیدن به موقعیتی که مقامات حکومت افغانستان که خود را منتخب مردم افغانستان می دانند حاضر شوند پست های کلان حکومتی خود را رها کنند و در قالب دولت موقت قدرت را با طالبان شریک کنند، سخت ب نظر می رسد.

برای هند، حضور در کنسرسیوم منطقه ای برای ترسیم آینده افغانستان اگرچه مسأله خوشایندی ست اما دهلی نو به احتمال زیاد نسبت به طرح پیشنهادی امریکا برای صلح افغانستان بنا به یک دلیل ساده متقاعد نشده است. دولت انتقالی و تقسیم قدرت به طالبان نیرو می دهد: این مساله مطلوب دستگاه نظامی پاکستان است. این مساله برای دهلی نو همیشه غیرقابل پذیرش بوده و خواهد بود و این زمان مناسبی ست تا امریکا به این مساله توجه کند.

منبع