افزایش بحران در نظام صحی افغانستان با محدودیت اشتغال زنان

وضعیت صحی در افغانستان در جریان حاکمیت دو‌ونیم‌ساله طالبان به‌شکل بی‌پیشینه بحرانی شده است. در تازه‌ترین مورد، سازمان صحی جهان گفته است که افغانستان با یک بحران انسانی پایدار و سیستم صحی بی‌ثبات دست‌وپنجه نرم می‌کند.

به گفته این سازمان، تشدید ممنوعیت‌های اعمال‌شده طالبان در قبال زنان، دسترسی آنان به مراقبت‌های صحی را به‌شدت کاهش داده است. این نگرانی‌ها در حالی مطرح می‌شود که نه‌تنها دستگاه مدیریتی طالبان در امور نظام صحی مداخله می‌کند، بلکه نهادهای غیر‌مسلکی و غیرحرفه‌ای این گروه نیز در امور مرکزهای صحی مداخله می‌کنند.

به‌تازه‌گی محتسبان امر به معروف و نهی از منکر این گروه، اطلاعات و فهرست کارمندان زن شفاخانه‌های خصوصی و اطلاعات شخصی آنان را خواسته‌اند. این تفتیش در حالی صورت می‌گیرد که براساس اعلام وزارت صحت عامه تحت کنترل طالبان در بیش از ۳۰۰ ولسوالی داکتر متخصص زن وجود ندارد و از میان نزدیک به ۴۰۰ ولسوالی تنها در ۹۰ ولسوالی مرکزهای صحی فعال است. با این حال متخصصان صحت می‌گویند که عمل‌کرد غیرمسلکی طالبان و وضع محدودیت بیش‌تر بالای زنان، نظام صحی را به سمت فاجعه‌ کشانده است.

سازمان صحی جهان روز گذشته با نشر گزارشی گفته است که افغانستان همچنان با یک بحران انسانی پایدار دست‌وپنجه نرم می‌کند. به گفته این نهاد، شهروندان افغانستان یک سیستم صحی بی‌ثبات را تحمل می‌کنند و با گرسنه‌گی شدید غذایی نیز روبه‌رویند.

در این گزارش آمده که سوءتغذیه، شیوع مکرر بیماری‌ها، خشک‌سالی شدید و حوادث طبیعی بر وخامت نظام صحی در افغانستان افزوده است. در گزارش این سازمان، وضعیت زنان اسف‌بار توصیف شده است. گزارش افزوده که به دلیل تشدید موانع طالبان و عدم دسترسی به مراقبت‌های صحی به دلیل محدودیت‌های آموزش و پرورش، نیازهای کمک‌های بشردوستانه به‌طور چشم‌گیری افزایش یافته است.

سازمان صحی جهان در این گزارش گفته است: «متاسفانه در سال ۲۰۲۴، دست‌کم ۹.۵ میلیون تن در بیش از ۲۰ هزار روستا با دسترسی‌ کم یا بدون دسترسی به ابتدایی‌ترین خدمات صحی و درمانی باقی مانده‌اند.» این سازمان افزوده است که شدیدترین عواقب طولانی‌مدت صحی را زنان و کودکان متحمل می‌شوند که به حاشیه رانده‌ شده‌اند و به‌طور فزاینده‌ای آسیب‌پذیر‌ند. طبق این گزارش، به حاشیه راندن زنان، سلامت دوران باروری، سلامت مادر و نوزاد و سلامت کودک و همچنان مرگ‌ومیر قابل پیش‌گیری مادران را افزایش داده است.

سازمان صحی جهان از تداوم خشک‌سالی که بحران آب را به وجود آورده، نیز ابراز نگرانی کرده است. در گزارش این سازمان آمده که از ۳۴ ولایت افغانستان، ۳۰ ولایت با کمبود شدید آب یا با کیفیت بسیار پایین آب مواجه هستند.

در گزارش سازمان صحی جهان تصریح شده است که بحران انسانی طولانی‌مدت در افغانستان در سایه ملاحظات ژیوپلیتیکی حل‌ناشده باقی مانده که این امر باعث کاهش حمایت شرکای بین‌المللی در بخش صحت شده است. این سازمان تاکید کرده که جهان باید به سلامت زنان و کودکان اولویت دهد.

در همین حال روزنامه ۸صبح به نقل از منابع صحی نوشت که محتسبان امر به معروف و نهی از منکر طالبان، فهرست و مشخصات کارمندان زن مرکزهای صحی خصوصی در کابل را خواسته‌اند. این منابع می‌افزایند که محتسبان طالبان در جریان بیش از یک هفته گذشته، به چندین شفاخانه خصوصی رفته و از آنان خواستار جمع‌آوری اطلاعات کارکنان صحی زن شده‌اند.

نگین (مستعار)، یک متخصص زن، نیز می‌گوید: «بررسی اطلاعات شخصی توسط دستگاه تفتیش عقاید طالبان [امر به معروف و نهی از منکر] پیامدی برای زنان دارد؛ زیرا از این چپن‌سفیدان جز ممنوعیت و تباهی برای زنان کار دیگری ساخته نیست.» این متخصص در عین حال ابراز نگرانی می‌کند که اطلاعات شخصی کارکنان صحی زن، به شمول آدرس‌های شبکه‌های اجتماعی آنان، زنگ خطر دیگری برای نظام صحی به‌ویژه زنان تلقی می‌شود.

این داکتر می‌گوید: «این ترس‌ناک است. هر نهاد طالبان به‌طور جداگانه اطلاعات جمع‌آوری می‌کند و از نظام صحی یک اداره مخوف استخباراتی و امنیتی ساخته‌اند. نگران هستیم که این‌ها اطلاعات ما را چه می‌کنند و واقعا حیران هستیم که چه کنیم. فردا مسوول هر عملی که علیه کارمندان زن صورت بگیرد، طالبان هستند.»

از سوی دیگر سید‌عبدالله احمدی، رییس پیشین شفاخانه وزیر محمد‌اکبرخان، هم می‌گوید: «وضعیت عرضه خدمات صحی در افغانستان، به‌خصوص سیستم صحی فعلی که توسط طالبان مدیریت می‌شود، خیلی بحرانی است؛ چون خدمات صحی به‌صورت مساویانه و مطابق ضرورت مردم ارایه نمی‌شود.» آقای احمدی می‌‌افزاید که محدودیت‌های وضع‌شده علیه زنان از سوی طالبان، غیر‌منطقی است و عرضه خدمات صحی را متضرر ساخته است. به گفته او، درخواست اطلاعات شخصی کارکنان صحی زن از شفاخانه‌های خصوصی، تازه‌ترین محدودیت این گروه است که بحران نظام صحی را جدی‌تر و شدیدتر می‌سازد.

رییس پیشین شفاخانه وزیر محمداکبرخان تاکید می‌کند که با ادامه ممنوعیت علیه زنان، نظام صحی شاهد یک فاجعه خواهد بود که مادران و کودکان نسبت به همه بیش‌تر متضرر خواهند شد. او ابراز امیدواری می‌کند که طالبان محدودیت‌ها را از روند عرضه خدمات صحی در کشور بردارند و اجازه بدهند که سیستم صحی نفس راحت و بدون مداخله گروه‌های سیاسی بکشد. او آینده نظام صحی با سیستم مدیریت طالبان را تاریک و مصیبت‌بار توصیف می‌کند.

طالبان در حالی دست به ایجاد مقررات جدید و وضع محدودیت‌های تازه‌ علیه زنان در نظام صحی زده‌اند که براساس گزارش وزارت صحت ‌عامه تحت کنترل این گروه، از میان نزدیک به ۴۰۰ ولسوالی کشور، تنها ۹۰ ولسوالی مرکزهای صحی فعال دارند. به گفته این نهاد دولتی زیر مدیریت طالبان، در بیش از ۳۰۰ ولسوالی متخصص زن وجود ندارد. کمبود متخصص زن، مقررات سخت‌گیرانه طالبان و شرایط دشوار روستاها سبب شده که اکثریت ولسوالی‌ها به داکتر متخصص زن دسترسی نداشته‌ باشند.

طالبان در دو سال گذشته محدودیت‌های زیادی علیه زنان در نظام صحی وضع کرده‌اند. براساس دستور این گروه، زنان و دخترانی که از دانشکده‌های طبی فارغ شده، از حق ورود به نهادهای تخصصی طبی محروم شده‌اند. همچنان این گروه آزمون دانشجویان طب عمومی دانشگاه‌های دولتی و خصوصی را بدون حضور زنان برگزار کردند و زنان از شرکت در امتحان Exit Eam و برنامه اکمال تخصص محروم شده‌اند، در حالی که افغانستان به‌شدت با کمبود متخصص زن مواجه است. همین اکنون در بسیاری از مرکزهای صحی، قابله‌ها به مشکلات صحی زنان رسیده‌گی می‌کنند.

گفتنی است که طالبان در حالی بر ممنوعیت‌ها علیه زنان در نظام صحی افزوده‌اند که براساس گزارش سازمان ملل متحد، در هر دو ساعت یک مادر در هنگام زایمان در افغانستان جان می‌دهد. صندوق کودکان سازمان ملل متحد (یونیسف) نیز گفته که افغانستان یکی از خطرناک‌ترین مکان‌ها در جهان برای نوزادان و مادران است.