تمرکز دوباره واشنگتن بر بگرام؛ تهدید ترامپ و اندیشۀ بازگشت

نشریۀ آمریکایی المانیتور در گزارشی تازه، بگرام را بیش از یک پایگاه نظامی دانسته و آن را ابزار استراتژیک در رقابت جهانی میان ایالات متحده، چین و ایران توصیف کرده است. این مقاله از تلاش‌های دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور کنونی آمریکا، برای بازگرداندن کنترول بگرام به ایالات متحده پرده برداشته است. به گفتۀ این گزارش، ترامپ در نشست خبری اخیرش از اداره طالبان خواسته است پایگاه بگرام را واگذار کنند، و هشدار داده که در صورت مخالفت، افغانستان باید منتظر پیامدهای جدی باشد.

ترامپ از آغاز دور دولت‌اش، تیم امنیتی خود را مخفیانه موظف کرده تا راه‌های تقویت یا بازپس‌گیری موقعیت آمریکا در بگرام – که در سال ۲۰۲۱ از سوی نیروهای آمریکایی تخلیه شد – بررسی نمایند. بگرام، که در ۵۰ کیلومتری شمال کابل موقعیت دارد، پیش‌تر بزرگ‌ترین پایگاه نظامی واشنگتن در افغانستان به‌شمار می‌رفت.

اما واکنش اداره طالبان به این درخواست صریح و منفی بوده است. طالبان در بیانیه‌ای که در ۲۱ سپتامبر صادر شد، ضمن رد صریح پیشنهاد ترامپ، بر استقلال و تمامیت ارضی افغانستان تأکید ورزیده‌اند. این واکنش در حالی صورت می‌گیرد که تماس‌هایی در سطح پایین میان نمایندگان ترامپ و طالبان ادامه دارند؛ تا جایی که آدام بویلر، نمایندۀ ویژه آمریکا برای امور گروگان‌ها، با امیرخان متقی، سرپرست وزارت خارجهٔ اداره طالبان در کابل دیدار کرده است.

ترامپ در دیدار با نخست‌وزیر بریتانیا نیز گفته است که آمریکا ابزارهایی برای فشار بر طالبان در اختیار دارد و تأکید کرده که آنان به برخی امتیازات از طرف واشنگتن نیاز دارند. المانیتور نوشته که گزینه‌هایی چون اجارۀ پایگاه، به رسمیت شناختن اداره طالبان یا پیشنهاد کمک اقتصادی ممکن است بر سر میز مذاکره قرار گیرند، اگرچه ترامپ احتمال کاربرد نیروی نظامی را به‌طور کامل رد نکرده است.

از سوی دیگر، تحلیلگران معتقدند که ائتلاف‌های تازه طالبان با چین و هند روند هر گونه توافق را دشوارتر ساخته است. طارق فرهادی، مشاور ژئوپولیتیک، می‌گوید که بازگشت نظامی آمریکا واقع‌بینانه نیست، اما امکان ایجاد چارچوب همکاری در آینده، که شامل بگرام نیز گردد، در درازمدت وجود خواهد داشت.

این مقاله اضافه می‌کند که نزدیکی پایگاه بگرام به مرزهای غرب چین، به‌ویژه به سایت لوپ نور در شین‌جیانگ – محل احتمالی آزمایش‌های هسته‌ای چین – یکی از عوامل انگیزه‌بخش برای ترامپ بوده تا روی این پایگاه تمرکز تازه‌ای کند. این نگرانی با افزایش توان موشکی و اتمی چین، که پنتاگون نیز در اسناد رسمی‌اش به آن اشاره کرده، مضاعف شده است.

در پاسخ، وزارت خارجه چین با واکنش تند، هرگونه تشویق به تنش در منطقه را مردود دانسته و بر تصمیم‌گیری مردم افغانستان دربارۀ آینده کشورشان تأکید ورزیده است. آمریکا اما بگرام را نه‌تنها ابزاری علیه چین بلکه سکویی برای نظارت بر ایران نیز تلقی می‌کند. برخی منابع رسانه‌ای ایران، مانند تهران تایمز و پرس‌تی‌وی، احتمال بهره‌برداری واشنگتن از بگرام برای عملیات پهپادی، شنود الکترونیکی و اعزام قوای ویژه را مطرح کرده‌اند.

در عین حال، برخی کارشناسان هشدار داده‌اند که اشغال دوبارۀ بگرام، این مکان را به هدفی سهل‌الوصول برای گروه‌های ضدآمریکایی مبدل خواهد ساخت و ایجاب‌کننده مصرف هنگفت امنیتی خواهد بود. نوید علی شیخ، تحلیلگر دیگر، معتقد است ارزش نظارتی بگرام بر ایران کمتر از آن است که آمریکا اهداف استراتژیک‌اش را وابسته به آن سازد چون پایگاه‌ها و امکانات دیگر در منطقه موجود است.

در پایان، مقاله تصریح کرده است که بگرام تنها یک تأسیسات نظامی ساده نیست، بلکه نمادی از رقابت نفوذ قدرت‌های بزرگ در آسیا به‌شمار می‌رود. در بطن این تنش‌ها، این مردم افغانستان‌اند که یک‌بار دیگر شاهدند چگونه سرزمین‌شان به مهرۀ رقابتی میان بازیگران جهانی بدل شده، در حالی که ادارۀ طالبان نه مشروعیت بین‌المللی دارد و نه توانایی دفاع از حاکمیت کشور را بدون وابستگی‌های بیرونی.