اندیشه: اختلاف طالبان و پاکستان بحران مشروعیت است نه فقط تنش دیپلماتیک

نصیر احمد اندیشه، دیپلمات پیشین افغانستان، در واکنش به ناکامی دور سوم گفت‌وگوها میان اداره طالبان و پاکستان هشدار داده است که این بن‌بست نه یک تنش عادی دیپلماتیک، بلکه یک بحران عمیق هویتی، مشروعیت سیاسی و بازخوانی تاریخ است.

وی در پیامی در شبکه اجتماعی ایکس نوشته که ریشه اصلی مشکل در تفاوت بنیادی میان ساختار حکومت طالبان و دولت پاکستان نهفته است. افغانستان تحت حاکمیت طالبان مانند یک امارت دینی بدون قانون اساسی و نهادهای مردمی اداره می‌شود، در حالی‌که پاکستان یک جمهوری با قانون اساسی، مرزهای تعریف‌شده و تعهدات بین‌المللی است.

به گفته اندیشه، رهبر طالبان که خود را «امیرالمؤمنین» می‌خواند، مدعی رهبری مذهبی نه تنها بر باشنده‌گان افغانستان بلکه بر همه مسلمانانی است که به او بیعت کرده‌اند—از جمله گروه‌هایی چون تحریک طالبان پاکستان (TTP)، جنبش اسلامی ازبکستان، حزب ترکستان شرقی، انصارالله و شبکه القاعده. این رویکرد فرامرزی ممکن است در آینده منجر به تنش‌های مشابه با کشورهای آسیای مرکزی، به‌ویژه ازبکستان به عنوان وارث تاریخی امارت بخارا نیز گردد.

اندیشه تأکید می‌کند که خواست اسلام‌آباد مبنی بر مخالفت رسمی طالبان با TTP نه تنها یک درخواست امنیتی است، بلکه تقاضایی است برای نفی ایدئولوژیک یکی از نزدیک‌ترین گروه‌های هم‌سو با آنان. این امر برای رهبران طالبان معادل با زیر سوال رفتن مشروعیت خودشان خواهد بود.

او در بخشی دیگر از تحلیل خود به رابطه‌ای اشاره می‌کند که میان طالبان و TTP از طریق «بیعت» شکل گرفته است. بسیاری از اعضای TTP از مناطق پشتون‌نشین پاکستان می‌آیند و برخی از نخبگان ملی‌گرای پشتون این گروه را بخشی از پیوستار فرهنگی و قومی بزرگ‌تر میان افغانستان و پشتون‌های پاکستان تلقی می‌کنند، نه صرفاً یک گروه هراس‌افگن خارجی.

اندیشه همچنین از تغییر محسوس نگرش میان بخشی از باشنده‌گان افغانستان و روشن‌فکران پشتون در پاکستان سخن می‌زند. او می‌نویسد که اکنون شماری از این گروه‌ها خشونت‌های گروه‌های طالبان افغان و پاکستانی را نه تلاش برای آزادی، بلکه خیانت به منافع ملی افغانستان، عزت پشتون و تهدیدی برای ثبات منطقه می‌دانند.

او این تغییر را «تحول قابل توجه» توصیف می‌کند و باور دارد چنین دیدگاهی می‌تواند زمینه‌ساز بازتعریف هویت پشتونی شود: از طغیان نظامی و تندروی دینی به سوی مقاومت مدنی، شهروندی مسئول و ملی‌گرایی دموکراتیک.