طالبان در دو راهی بقاء و انتخاب بد

پاکستان دیروز، تنها چند ساعت پس از حملات محدود طالبان به پاسگاه‌های مرزی خود، قندهار را هدف حملات قرار داد. اما در حمله به قندهار، هیچ آسیب جدی به طالبان وارد نشده است تا بتوان گفت طرفین درگیر یک جنگ واقعی‌اند؛ همان‌گونه که در حمله به کابل نیز طالبان آسیب ندیدند.

جنگ کنونی میان طالبان و پاکستان، جنگ واقعی نیست. در یک جنگ واقعی، طرفین در نخستین اقدام، تلاش می‌کنند تا افراد مهم طرف مقابل را هدف قرار دهند؛ حال آنکه هیچ‌یک از طرفین تاکنون آسیب جدی به دیگری وارد نکرده‌اند.

به نظر می‌رسد پاکستان در این مرحله، صرفاً قصد دارد پروژه‌ی اقتدارشکنی طالبان را دنبال کند؛ وگرنه حذف چهره‌های مهم و شاخص طالبان ــ که موقعیت و مختصات محل حضور آن‌ها در اختیار سازمان اطلاعات پاکستان (ISI) است ــ چندان دشوار نیست.

نکته‌ی مهم این است که چرا پاکستان در این مقطع تصمیم به اقتدارشکنی طالبان گرفته و از این اقدام چه هدفی را دنبال می‌کند؟

بر اساس برخی گزارش‌ها، در نشست‌های هفته‌ی گذشته در قندهار، ملاهبهالله دو طرح مهم را با اعضای این گروه در میان گذاشته و پیگیری کرده است.

در طرح اول، او در پی آن است که مقامات ناراضی گروه را از طریق تغییر و جابه‌جایی در مناصب مختلف مدیریت کند. احتمالاً به همین دلیل بوده است که سه چهره‌ی مهم، یعنی ملا برادر، ملا یعقوب و سراج‌الدین حقانی، از حضور در نشست قندهار خودداری کردند.
بخشی از این تغییرات مورد حمایت پاکستان نیز قرار دارد؛ برای نمونه، پاکستانی‌ها از اینکه معاونت اقتصادی اداره‌ی طالبان در اختیار ملا برادر باشد، خشنود نیستند. اختلافات میان ملا برادر و پاکستان می‌تواند بر منافع اقتصادی پاکستان اثر منفی بگذارد.

بنابراین، اگر در آینده‌ی نزدیک تغییراتی در سطوح عالی مقامات طالبان رخ داد، نباید چندان تعجب کنیم.

در طرح دوم، مسأله‌ی بازگشت نیروهای آمریکایی به بگرام به مشورت گذاشته شده است.

کارشناسان، طالبان را در دسته‌ی گروه‌های سلفیِ سیاسی قرار می‌دهند. سلفی‌های سیاسی آن دسته از جریان‌های سلفی‌اند که اولاً زاییده‌ی سازمان‌های استخباراتی هستند و ثانیاً در صورت مواجهه با خطر سقوط، با پذیرش یک انتخاب بد، بقا را بر هر چیز دیگری ترجیح می‌دهند.

جولانی، رهبر القاعده‌ی سوریه نیز با همین منطق، تغییرات بنیادینی در عملکرد خود و گروهش ایجاد کرد و رفتار مشابهی را در عملکرد دولتمردان سعودی نیز می‌توان مشاهده کرد.

اکنون طالبان نیز به‌عنوان یک جریان سلفی سیاسی، میان یک توافقِ به‌زعم خودشان بد با ترامپ و خطر احتمالی سقوط و نابودی، باید یکی را برگزیند.

به نظر می‌رسد ملاهبتهالله تلاش دارد مسئولیت توافق با آمریکا را به گردن اعضای گروه و به‌ویژه علما بیندازد.

طالبان ترجیح می‌دهند همچنان در قدرت باقی بماند و اشتباه ملا عمر در حکومت نخست این گروه را تکرار نکند. ازاین‌رو، بعید نیست فشارهای پاکستان بر طالبان ــ که می‌تواند با پیشنهاد آمریکا صورت گرفته باشد ــ پذیرش گزینه‌ی توافق با آمریکا را برای طالبان به‌جای سقوط، قابل‌هضم‌تر کند.

سید احمد موسوی مبلغ