آیا در آستانه تشکیل ناتوی اسلامی هستیم؟!

توافق راهبردی دفاعی میان عربستان سعودی و پاکستان که تعهدی متقابل در برابر تهدیدات خارجی را در بر دارد و برای ریاض چتر بازدارندگی هسته‌ای فراهم می‌کند، شامگاه چهارشنبه توسط ولیعهد عربستان و نخست‌وزیر پاکستان در ریاض به امضا رسید.

عبدالباری عطوان، تحلیلگر سرشناس جهان عرب، با نگاشتن یادداشتی این توافق را گامی بی‌پیشینه در عرصه تحولات امنیتی و نظامی جهان اسلام دانسته است. او تأکید کرده که مفاد اصلی توافق‌نامه تصریح دارد هرگونه حمله به یکی از دو کشور معادل حمله به هر دو کشور است. به باور وی، این توافق پیام صریحی به اسرائیل و ایالات متحده دارد و نشان می‌دهد که کشورهای اسلامی دیگر بی‌دفاع در برابر تهدیدات نیستند.

عطوان امکان شکل‌گیری یک پیمان دفاعی اسلامی مشابه پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) را از دل این توافق مطرح و محتمل خوانده است؛ گزینه‌ای که در سایه افزایش تهدیدات از سوی اسرائیل و ضعف نسبی آمریکا در صحنه جهانی، بیش‌ از پیش مطرح می‌شود. او تأکید دارد که افزایش نقش چین در رهبری جهانی و دگرگونی اتحادهای منطقه‌ای، شرایط را برای چنین ائتلافی مساعد ساخته است.

به گفته عطوان، دلایل امضای فوری این توافق‌نامه در چهار محور قابل خلاصه‌کردن است: نخست، حمله نظامی اسرائیل به پایتخت قطر با حمایت واشنگتن؛ دوم، اظهارات علنی نخست‌وزیر اسرائیل در مورد نیت ایجاد «اسرائیل بزرگ» که حتی مناطق مقدسی چون مکه و مدینه را نیز در بر می‌گیرد؛ سوم، سلطه آشکار اسرائیل بر سیاست خارجی آمریکا؛ و چهارم، ایجاد ائتلاف جدید هند و چین که جای اتحاد راهبردی پاکستان و چین را گرفته است.

او باور دارد ترکیب توان هسته‌ای پاکستان و امکانات اقتصادی و نظامی عربستان سعودی می‌تواند توازن قدرت را در منطقه به‌طور جدی تغییر دهد. به ویژه این‌که عربستان از آغاز از حامیان مالی اصلی برنامه هسته‌ای پاکستان بوده است؛ برنامه‌ای که با تلاش ذوالفقار علی بوتو آغاز و توسط ضیاءالحق توسعه یافت.

عطوان یادآور شده که رژیم صهیونیستی از این تحول غافلگیر شده، چراکه ممکن است انحصار آن در زمینه هسته‌ای در منطقه شکسته شود. او همچنین به نقش پاکستان در تقویت مقاومت افغانستان، مهار حمله هند در ماه مه گذشته و پشتیبانی علمی دانشمند فقید عبد القدیر خان از پروژه‌های هسته‌ای ایران و کوریای شمالی اشاره کرده است.

در پایان، وی ابراز امیدواری کرده که این توافق از گرایش‌های فرقه‌ای به دور مانده، در خدمت امت اسلامی قرار گیرد و زمینه‌ساز یک ائتلاف گسترده اسلامی شود که در آن ایران نیز نقش داشته باشد. به باور او، نزدیکی‌ اخیر در روابط تهران و ریاض می‌تواند در مقابله با تجاوزات احتمالی قدرت‌های غربی و اسرائیل تأثیرگذار واقع شود. این موضوع بار دیگر نیاز کشورها به تقویت همبستگی اسلامی و استقلال راهبردی را برجسته می‌سازد.