پیشنهاد ثبت مینیاتور بهزاد در یونسکو واکنش ایران را برانگیخت

ارائه پیشنهاد ثبت «نقاشی مینیاتور کمال‌الدین بهزاد» به‌نام افغانستان در فهرست انتظار یونسکو از سوی اداره طالبان، واکنش مقام‌های مسئول در ایران را برانگیخته است. ایران با تأکید بر مشترک بودن میراث فرهنگی منطقه، خواهان گفتگو و توافق میان کشورهای صاحب این میراث شده است.

علیرضا ایزدی، مدیرکل دفتر ثبت آثار تاریخی و حفظ و احیای میراث معنوی و طبیعی ایران، ضمن صحبت درباره این پرونده می‌گوید که یونسکو مفهوم «مالکیت مطلق» را در مورد آثار فرهنگی نمی‌پذیرد و عناصر فرهنگی چون مینیاتور، بازتاب تمدن‌های مشترک است که در جغرافیای پهناور تاریخی میان ایران، افغانستان و تاجیکستان پرورش یافته‌اند.

به گفتۀ وی، هرچند نقاشی ایرانی پیش‌تر به‌نام ایران در فهرست یونسکو ثبت شده، اما اگر افغانستان بخواهد گونه‌ای از این هنر را به‌نام «مکتب بهزاد» یا «مکتب هرات» ثبت کند، باید با ایران گفتگو کرده و رضایت رسمی دریافت نماید. ایزدی خاطرنشان ساخته که در موارد مشابه مانند ساز «رباب»، ایران با افغانستان به توافق دست یافت و ثبت مشترک را ترجیح دادند.

او همچنین تأکید دارد که ثبت میراث فرهنگی باید از مسیر گفتگوهای چندجانبه و بدون ایجاد تنش صورت گیرد، زیرا این امور به‌جای تولید اختلاف، می‌توانند وسیله‌ای برای نزدیکی فرهنگی و اجتماعی بین کشورهای منطقه باشند. ایزدی اضافه کرد که یونسکو برای پذیرش هر پرونده، خواستار ارائه مستندات دقیق از اصل و خاستگاه آن عنصر میراثی می‌شود.

در شرایطی که افغانستان کنونی تحت تسلط اداره طالبان قرار دارد، بروز چنین پیشنهادهایی در سطح بین‌المللی با پرسش‌هایی همراه است؛ از جمله در مورد مشروعیت نمایندگی فرهنگی، ظرفیت تحقیقاتی، و توانمندی لازم برای ارایه اسناد معتبر. جامعه فرهنگی افغانستان بارها اعلام داشته است که طالبان نه‌تنها حافظ میراث فرهنگی نیستند، بلکه با اعمال محدودیت‌های گسترده، زمینه نابودی تدریجی آن را نیز فراهم کرده‌اند.

در حال حاضر، روند بررسی این پرونده از سوی یونسکو جریان دارد. با توجه به حساسیت موجود و اشتراکات تاریخی و فرهنگی عمیق میان کشورهای منطقه، انتظار می‌رود که ثبت آثار میراثی در چارچوب توافقات بین‌المللی و با احترام متقابل میان ملت‌ها صورت گیرد.