ما و چالشی به نام هوش مصنوعی

با افزایش ظرفیت و توانایی هوش مصنوعی در ساختن فیلم‌ها و تصاویر، به همه فیلم‌ها و تصاویر در بستر اینترنت و فضای مجازی باید شک کرد.

مکانیسم بی‌باوری در من نسبت به کلیپ‌ها و تصاویر در شبکه‌های اجتماعی چنان به وسواس و افراط تبدیل شده است که اکنون این سازوکار حقیقت‌یاب بدن، با دیدن فیلم‌ها و عکس‌هایی که واقعی بودن آن‌ها مسلم هستند نیز فعال می‌شود و ذهنم کمی مکث و درنگ می‌کند تا درستی و نادرستی آن‌ها را راستی‌آزمایی کنم. من این پدیده را سندروم حقیقت‌یابی نام‌گذاری می‌کنم که هرچند آزاردهنده است اما برای جلوگیری از فریب خوردن، مفید است.

ممکن است برای شما هم این اتفاق افتاده باشد که با دیدن عکس‌ها و ویدئوها در شبکه‌های اجتماعی، وسواس به خرج دهید و درباره اصالت آن، تردید کنید.

سوال این است که آیا راهی برای تشخیص تصاویر و فیلم‌های ساختگی از حقیقی وجود دارد یا خیر؟

بلی راه‌های زیادی برای تشخیص فیلم‌ها و عکس‌های ساخته هوش مصنوعی از فیلم‌ها و تصاویر واقعی وجود دارد اما صد در صد تضمینی نیست زیرا هوش مصنوعی چنان جلولان می‌دهد که هوش انسان‌ها را به چالش کشیده و در آینده از این هم بیشتر قدرت‌نمایی خواهد کرد.

با این وجود، خودم از چندین سرویس و نرم‌افزار برای تشخیص فیلم‌ها و تصاویر ساختگی از واقعی استفاده می‌کنم اما از آنجا که به همه چیز در فضای مجازی و بستر اینترنت شک و تردید دارم، نمی‌توانم این نرم‌افزارها را به دیگران معرفی و توصیه کنم چون ممکن است درصد کمی بدافزار باشند و دوستانم آسیب ببینند.

جدا از بهره بردن از فناوری برای تشخیص فیلم‌ها و عکس‌های فیک از غیرفیک، با چند رهکار تجربی و بصری هم می‌توان تا حدودی به تشخیص کلیپ‌های واقعی از غیرواقعی موفق شویم. در فیلم‌ها و تصاویر جعلی و ساختگی، این موارد تا حدودی قابل تشخیص و مشاهده بوده که بیشتر ویدئوها در نظر است:

• جزئیات غیرطبیعی در دست‌ها و انگشت‌ها
• بافت‌ها و حرکات یک‌نواخت و تکراری در پس‌زمینه
• سایه‌ها و نورپردازی غیرمنطقی
• اشیای ناقص یا تار
• تکانه‌های نانومتری در هنگام حرکت اشیای متحرک
• ظاهر شدن اشیا به صورت آنی و غیرمترقبه
• نوشته‌ها یا اعداد اشتباه در تابلوها و لباس‌ها
• غیرطبیعی بودن موها، جواهرات، دندان‌ها و گوش‌ها
• عدم مطابقت صداها با تصویر

هرچند این روش‌ها دقت کامل را ندارند اما کمک‌کننده هستند.
نکته‌ای که در تشخیص فیلم‌های واقعی از غیرواقعی حایز اهمیت است، هوش، فراست، درایت و اطلاعات عمومی ما از جهان و پیرامون ما است. ما به هراندازه آگاه‌تر و با هوش‌تر باشیم، کمتر فریب ساخته‌های هوش مصنوعی را می‌خوریم اما باید به این نکته نیز توجه کرد که پیشرفت و توسعه فناوری به ‌تدریج می‌تواند تشخیص ما از فیلم‌ها و تصاویر ساختگی از غیرساختگی را دشوارتر و دشواتر کند.

در گذشته فقط تصاویر را با فتوشاپ دستکاری و فیلم‌ها را مکس و مونتاژ می‌کردند اما اکنون ما با جعل عمیق یا دیپ‌فیک روبرو هستیم که افراد با تجربه را هم فریب می‌دهد. مثلاً تصاویری که ضمیمه این پُست منتشر شده است، ساخته هوش مصنوعی است که در قدم اول، متوجه ساختگی بودن آن نمی‌شویم.

هرچند از پیشرفت تکنولوژی، فناوری و هوش مصنوعی باید استقبال کرد اما استفاده نادرست از آن، نه تنها روند زندگی عادی را مختل می‌کند بلکه بسیاری از مشاغل مانند قضاوت و کارآگاهی را نیز به چالش می‌کشد زیرا بخشی از شغل‌ها مبتنی بر شواهد بصری و تصویری هستند.

شاید ما روزی به جایی برسیم که دیگر ویدئوها و تصاویر برای اثبات جرم و یا عدم اثبات جرم، از اعتبار ساقط شوند. در عین حال، با پیشرفت تکنولوژی و فناوری، جرائم سایبری هم روز به روز در حال افزایش است که مستقیم زندگی انسان‌ها را تهدید می‌کند. در چنین شرایطی، ما ناگزیریم که اصل را بر تصنعی و ساختگی بودن فیلم‌ها و تصاویر در فضای مجازی بگذاریم مگر این که خلاف آن، ثابت شود.

محمد مرادی