رویکرد ستیزه‌جویانه یا استراتژی منفعت‌گرایانه

از دریچهٔ منافع ملی و بر اساس راهبرد و تصمیم ملی، انعقاد قرارداد با یک دولت خارجی و واگذاری پایگاه به آن، نه «خاک‌فروشی» است و نه «ناموس‌فروشی». این مسئله امری معمول در روابط بین‌الملل است که بر مبنای منافع متقابل صورت می‌گیرد. آمریکا در ۳۸ کشور دنیا پایگاه نظامی دائم دارد؛ اگر پایگاه‌هایی موقت و استفاده‌های موردی هم به آن اضافه شود، به حدود ۸۰ مورد می‌رسد. برخی از کشورهایی که آمریکا در آن‌ها پایگاه دارد، از برترین قدرت‌های جهان‌اند. آلمان و ژاپن، به ترتیب قدرت‌های اقتصادی سوم و چهارم دنیا هستند و با وجود این، در خاک هر دو کشور، بزرگ‌ترین پایگاه‌های آمریکا استقرار دارند.

وجود پایگاه خارجی در یک کشور نشانهٔ ضعف، مستعمره‌بودن، فروش خاک و ناموس نیست؛ بلکه بر مبنای منافع ملی و تعریف مناسبات صورت می‌گیرد و باید مشخص شود کشور میزبان با واگذاری پایگاه، چه به‌دست می‌آورد.

ما مردمِ افغانستان، همان‌گونه که دین و مذهب‌ ما ارثی است و در آن‌ها تفکر و بازاندیشی وجود ندارد، سیاست‌های ما نیز ارثی است. از کودکی به ما آموخته‌اند که بیگانه‌ستیز باشیم؛ یعنی به جای آن‌که «منفعت» محور قرار گیرد و تمام جبهه‌گیری‌ها بر مبنای آن شکل گیرد، «ستیز» محور قرار داده شده است. به همین دلیل است که ما می‌جنگیم و انفجار می‌دهیم و دل‌خوش می‌شویم که «ما بیگانه‌ستیزیم» بدون آن‌که بسنجیم نفع و ضررِ واقعیِ ما چیست. به این دلیل است که ما از کاروان پیش‌رفت عقب ماندیم.

بنابراین، در صورتی که یک دولت ملی شکل بگیرد، انحصار پایان یابد، حقوق اساسیِ مردمِ افغانستان رعایت شود و تصمیم‌گیری‌ها بر مبنای منافع ملی صورت گیرد، آنگاه، واگذاری پایگاه بر اساسِ پیمان و گرفتن امتیازهای قابل ملاحظه، نه تنها اشکال ندارد بلکه می‌تواند منافع فراوانی برای افغانستان به‌همراه داشته باشد. افغانستان موقعیتِ ممتازی دارد و باید از آن بهره ببرد. این موقعیت کم‌نظیر، نباید مرکز اختناق داخلی، لجاجت و ستیز با دنیا باشد؛ بلکه، جغرافیایی باشد، برای امتیازگیری و بازی‌های هوشمندانه.

باید اضافه کرد که در فقدان نمایندگی واقعی مردم، در نبود دولت مشروع و ملی، و منهایِ ملاحظات منافع ملی، انعقاد پیمان و واگذاری پایگاه مبنای حقوقی ندارد، زیرا در چنین فرضی صلاحیت حقوقی لازم، برای انعقاد پیمان، وجود ندارد.

پس به لحاظ مبنایی و بدور از جدال‌ها و قطب‌بندی‌ها، واگذاری پایگاه را نباید حیثیتی و ناموسی کرد. این نگرش سطحی و کودکانه است. اصل مسئله نمایندگی از مردم، اتخاذ راهبرد ملی و چگونگی تعریف منافع ملی است.

دکتر سید جواد سجادی