افزایش بازگشت مهاجران افغانستانی خود‌معرّف از مرز دوغارون

در ماه مهر امسال، میزان بازگشت مهاجران غیرمجاز افغانستانی از ایران از مسیر رسمی مرز دوغارون در ولایت خراسان رضوی، نسبت به دو ماه گذشته، افزایش چشم‌گیری یافته است.

بر بنیاد گفته‌های مقام‌های محلی در شهرستان تایباد، شمار اتباع افغانستانی که داوطلبانه یا پس از بازداشت از راه این گذرگاه به کشورشان برگشته‌اند، تا ۳۰ درصد بیشتر از ماه‌های تیر و مرداد بوده است. اکنون مهاجران بدون مدارک اقامتی، با مراجعه به اردوگاه‌های اتباع در یازده ولایت ایران، مراحل بازگشت را طی کرده و به سوی مرز دوغارون هدایت می‌شوند.

اداره تایباد می‌گوید که روند اخراج یا بازگشت این مهاجران در چارچوب یک برنامه منظم ادامه دارد. به اساس ارقام رسمی، از آغاز سال جاری تا کنون، بیش از یک میلیون و بیست هزار مهاجر غیرمجاز افغانستانی از طریق همین گذرگاه به افغانستان برگشته‌اند. این رقم می‌تواند گویای فشارها و محدودیت‌های فزاینده‌ای باشد که از سوی اداره‌های محلی ایران بر مهاجران وضع می‌گردد.

ایران در کنار فشارهای اقتصادی، ترس از اعمال محدودیت‌های جدید اجتماعی ـ امنیتی را نیز بر مهاجران افغانستانی افزایش داده است. بسیاری از این مهاجران، پس از سال‌ها زندگی در ایران، اکنون در شرایطی بازمی‌گردند که از فرصت آموزش، اشتغال یا حتی دریافت اسناد هویتی اولیه محروم مانده‌اند.

در عین حال، عبور از مرز دوغارون با بهره‌گیری از سامانه‌های جدید احراز هویت و بیومتریک صورت می‌گیرد که مقام‌های ایرانی وعده بهره‌برداری رسمی آن را در آینده نزدیک داده‌اند.

دوغارون که در ۱۸ کیلومتری جنوب‌شرقی شهر تایباد موقعیت دارد، یکی از سه گلوگاه اصلی بازگشت مهاجران افغانستانی به‌شمار می‌رود. مرزهای ماهیرود در خراسان جنوبی و میلک در سیستان و بلوچستان نیز از دیگر معبرهایی‌اند که مهاجران افغانستانی از آن‌جا به کشور خود بازمی‌گردند. با این حال، دوغارون از لحاظ حجم تردد، جایگاه نخست را دارد.

اداره طالبان در داخل افغانستان تاکنون واکنشی نسبت به وضعیت این مهاجران و نیازهای ابتدایی بازگشت‌کنندگان بروز نداده است. این در حالی است که مسؤولیت رسیدگی به وضعیت برگشت‌کنندگان و فراهم‌سازی شرایط انسانی پذیرش، از مسوولیت‌های ابتدایی هر اداره‌ی مبتنی بر مردم‌سالاری است. اما طالبان در برابر سرنوشت میلیون‌ها مهاجر افغانستانی به‌گونه‌ای سرد و بی‌تفاوت برخورد کرده‌اند.