قدرت نرم نوروز در سیاست خارجی

ثبت نوروز به عنوان میراث فرهنگی و معنوی از سوی یونسکو و به رسمیت شناختن آن از سوی سازمان ملل متحد، برای ملت های منطقه بویژه برای افغانستان، ایران و تاجیکستان از اهمیت فراوان برخوردار است. جشن فرهنگی نوروز یکی از اشتراکات فرهنگی و تاریخی است که هر ساله در کشورهای این حوزه ازجمله ایران، افغانستان و تاجیکستان به صورت باشکوهی برگزار می شود.

به این ترتیب، جشن نوروز به عنوان نقطه مشترک بین کشورهای منطقه می تواند عاملی مناسب برای تحقق همگرایی سیاسی در سطح منطقه باشد. کشورهای منطقه برای غلبه بر چالش ها و تهدیدات مشترک و نیز دست یابی به منافع مشترک می توانند از نوروز به عنوان یکی از مشترکات فرهنگی منطقه، مدد بگیرند و درصدد تعمیق همگرایی های سیاسی باشند.

افغانستان، ایران و تاجیکستان با داشتن ظرفیت های فرهنگی مشترک، با تقویت هم افزایی فرهنگی از طریق ترسیم نقشه راه می توانند اختلافات جزئی خود را کاهش داده و با توجه بیشتر بر اشتراکات، پشتوانه مطمئن برای همکاری های آینده در منطقه ایجاد کنند و به این ترتیب، خود را از دام برخی مخمصه های استراتژیک که بیگانگان برای هر سه کشور درست می کنند، نجات بخشند. از این منظر، جشن شادمانه نوروز را می توان عامل همگرایی بین ملت ها و فرهنگ ها و نیز عاملی برای وحدت منطقه ای و افزایش ارتباطات فرهنگی و جلوگیری کننده از دشمنی ها دانست. زیرا تاثیر گذاری فرهنگ در حوزه سیاست خارجی به حدی است که در عصر کنونی از فرهنگ به عنوان قدرت نرم در سیاست خارجی نام برده می شود.

امروزه حتا قوی ترین کشورها مانند ایالات متحده آمریکا نیز ترجیح می دهند تا از شیوه های فرهنگی تحت عنوان دیپلماسی فرهنگی برای تامین منافع راهبردی خود استفاده کنند و میلیارد ها دالر در این راستا هزینه نمایند. در این رویکرد، نوروز عامل مهم در دیپلماسی عمومی و زمینه اساسی برای همگرایی منطقه ای به شمار می رود. جشن فرهنگی نوروز که هر ساله در کشورهای این حوزه از جمله در افغانستان، ایران و تاجیکستان به صورت باشکوهی برگزار می شود، بر چند منطقه همکاری های اقتصادی نیز انطباق دارد که از آن جمله می توان به سازمان همکاری های اسلامی، سازمان همکاری شانگهای، بخش وسیعی از اوراسیا و سازمان همکاری های اقتصادی اکو اشاره کرد.

از این زاویه، نوروز را می توان یکی از مهم ترین عوامل همگرایی کشورهای حوزه تمدنی شرق دانست. در واقع، نوروز جشن شرقی و نمادی از پاکیزگی است که از نظر تاریخی، جغرافیای وسیعی از غرب چین تا اناتولی، از شبه قاره هند تا بین النهرین و از سین کیانگ و آسیای مرکزی تا دامنه های شمالی قفقاز بزرگ و آسیای صغیر را شامل می شود. بر این اساس، نوروز جوهرهای نهفته بسیار دارد که باید آن را شناخت و از آن در دیپلماسی فرهنگی و قدرت نرم، بهره گرفت. امروزه نوروز نه تنها در قلمرو سه کشور همزبان افغانستان، ایران و تاجیکستان گرامی داشته می شود، که در خاورمیانه مانند عراق و سوریه و مصر و حتا در بالکان بین علویان آلبانی هم جشن گرفته می شود. بنابر این، برای پاسداری از این میراث گران بهای فرهنگی و آیین کهن و ماندگار باید کوشش کرد و یکدل و یکرنگ شد.

دکتر عبدالطیف نظری