نگاهی گذرا به کارنامه آیت الله العظمی محسنی (ره)

حضرت آیت الله محمد آصف محسنی، رئیس شورای اخوت اسلامی افغانستان و یکی از چهره های برجسته علمی شب گذشته در سن 84 سالگی درگذشت.

در این مقاله به بازنشر فشرده ای از فعالیت ها و دستاوردهای این اندیشمند فرزانه میپردازیم.

«آیت الله محمد آصف محسنی»، (زاده ۱۳۱۴ش) یکی از علمای برجسته شیعیان و نامی آشنا و محبوب برای عموم مردم افغانستان و دوستداران علم در سرتاسر جهان اسلام است.

به جرات می توان ایشان را یکی از پر ثمر ترین علمای شیعه در تاریخ معاصر قلمداد کرد؛ خدمات بی نظیر ایشان در زمینه های مختلف علمی، سیاسی، اجتماعی و … مخصوصا در جغرافیای افغانستان روحی تازه به جامعه شیعه بخشیده و پشتوانه ای عظیم برای مردم این کشور محسوب می شوند.

جامعیت ایشان در مباحث علمی، بینش سیاسی، جهاد و مقاومت، ارائه خدمات عمومی به مردم و … از ایشان چهره ای محبوب و دوست داشتنی در میان عموم جامعه افغانستان ساخته است که در ادامه گزارش به زوایایی از خدمات کم نظیر ایشان اشاره خواهیم کرد.

خدمات و آثار علمی آیت الله محسنی

تدوین بیش از 60 عنوان کتاب: آیت الله محسنی در فقه و اصول فقه، از شاگردان آیت الله سید محسن حکیم و آیت الله سید ابوالقاسم خویی است و آثار ماندگاری در مباحث دینی از خود به جای گذاشته است.

بیش از 60 عنوان کتاب در مباحث مختلف قرآن و تفسیر، حدیث، اخلاق، عقاید و معارف، فلسفه، رجال، اجتماعی، سیاسی و عمومی از ایشان به نشر رسیده که برخی از آنها از ماندگار ترین آثار در موضوعات خود محسوب می شوند. کتاب «معجم الاحادیث المعتبره»، اثر ارزشمند آیت الله العظمی محسنی چند سال پیش به عنوان کتاب سال حوزه علمیه قم شناخته شد. همچنین متخصصین اهل فن، کتاب «بحوث فی علم الرجال» ایشان را نیز از ماندگارترین آثار در موضوع درایة الحدیث می دانند. کتاب «مشرعة بحارالانوار» نیز از جمله آثار ماندگار ایشان می باشد که به شدت مورد توجه علما و اندیشمندان قرار گرفت.

تاسیس شورای علمای شیعه افغانستان: آیت الله محمد آصف محسنی در سال ۱۳۸۲ شمسی، با برپایی نخستین تجمع بزرگ علمای شیعه افغانستان در کابل، «شورای علمای شیعه افغانستان» را تاسیس کرد و به عنوان رئیس این شورا انتخاب شد. این شورا با بیش از 2 هزار عضو، در ۶۵ نقطه افغانستان نمایندگی دارد و یکی از نهادهای دینی تاثیر گذار در تحولات افغانستان محسوب می شود.

رسمیت بخشیدن به مذهب شیعه در افغانستان: تلاش های خستگی ناپذیر برای رسمیت دادن به مذهب شیعه در افغانستان، یکی از اقدامات ارزنده و با برکت آیت الله محسنی است که در طول سالیان گذشته همواره منشاء برکات چشمگیر برای شیعیان افغانستان بوده است.

مذهب شیعه برای اولین بار در تاریخ افغانستان در ۱۴ جدی/ دی ماه ۱۳۸۲ در قانون اساسی افغانستان به رسمیت شناخته شد که قسمت اعظم این رویداد بزرگ مرهون تلاش و پشتکار آیت الله محسنی می باشد.

تصویب قانون احوال شخصیه شیعیان: از جمله خدمات کم نظیر آیت الله محسنی، به تصویب رساندن قانون احوال شخصیه شیعیان در افغانستان می باشد. پیش از تصویب این قانون، شیعیان افغانستان در دادگاه ها بر اساس فقه اهل سنت مورد محاکمه قرار می گرفتند اما این قانون دولت را مجاب کرد که شیعیان با فقه جعفری (علیه السلام) مواجه باشند.

آیت الله محسنی «قانون احوال شخصیه شیعیان» را در سال ۱۳۸۸ تقدیم دولت حامد کرزی کرد که بر اساس اصل ۱۳۱ قانون اساسی افغانستان به تصویب دولت رسید. البته مخالفت های فراوانی در سطح داخلی و خارجی با این قانون صورت گرفت و بخش هایی از آن مورد بازبینی قرار گرفت.

تاسیس حوزه علمیه خاتم النبیین: حضرت آیت الله محسنی موسس و بنیانگذار حوزه علمیه خاتم النبیین در کابل است. این نهاد علمی با مساحت ۴۰ هزار متر مربع از سال ۱۳۸۶ مورد بهره برداری قرار گرفت که شامل حوزه علمیه، دانشگاه، کتابخانه و مسجد جامع می باشد و منشاء خدمات علمی و اجتماعی کم نظیری در افغانستان بوده است.

تقریب مذاهب اسلامی: تلاش های آیت الله محسنی در تقریب مذاهب اسلامی مخصوصا در افغانستان برای هیچ کسی پوشیده نیست. تاسیس شورای اخوت اسلامی افغانستان، انتشار کتابی با عنوان «تقریب مذاهب؛ از نظر تا عمل» و همچنین تحصیل همزمان اهل سنت و شیعیان در کنار هم در دانشگاه خاتم النبیین بخشی از تلاش های آیت الله محسنی در راستای تقریب مذاهب اسلامی است.

دریافت بالاترین نشان علمی افغانستان: مدارج علمی در افغانستان دارای رتبه های مختلی است که بالاترین آن نشان «آکادمیسین» می باشد. این نشان در سال ۱۳۸۶ از سوی دولت افغانستان به ایشان اعطا شد و هم اکنون آیت الله محسنی تنها «آکادمیسین» زنده افغانستان هستند.

عضویت در شورای عالی مجمع جهانی اهل بیت: آیت الله محسنی از همان ابتدای تاسیس شورای عالی مجمع جهانی اهل بیت به عنوان یکی از علمای تراز اول جهان اسلام به عضویت این شورا درآمد.

فعالیت های سیاسی آیت الله محسنی:

آیت الله محسنی علاوه بر جاممعیت علمی، دارای بینش سیاسی فوق العاده ای نیز می باشند. همین امر سبب شده است که ایشان علیرغم نداشتن مسئولیت خاص سیاسی، همواره یکی از چهره های تاثیر گذار این زمینه نیز قلمداد شوند. آیت الله محسنی سابقه فعالیت های موثر و پر برکت سیاسی و جهادی را نیز در سال های دور در کارنامه خود دارد که به برخی از مهمترین فعالیت های ایشان اشاره می شود.

تاسیس حزب حرکت اسلامی افغانستان: ایشان پس از سفر به قم در حمل/ فروردین سال ۱۳۵۸، به همراه جمعی از روحانیان افغانستانی حوزه علمیه قم حزب «حرکت اسلامی افغانستان» را تاسیس کرد.

این حزب نقش مهمی برای مقابله نظامی با حکومت کمونیستی وقت افغانستان ایفا کرد و با تاسیس بیش از ۱۰۰ پایگاه نظامی در ۱۹ ولایت افغانستان، ده ها هزار نیروی مسلح را علیه نیروهای شوروی سازماندهی نمود.

آیت الله محسنی در سال ۱۳۸۴ از رهبری حزب حرکت اسلامی افغانستان کناره گیری کرد و به فعالیت های سیاسی خود پایان داد.

سخنگوی اولین دولت مجاهدین: آیت الله محمد آصف محسنی پس از سقوط دولت کمونیستی «داکتر نجیب الله» در ۸ صور ۱۳۷۱، به عنوان سخنگوی اولین دولت مجاهدین در کابل در صحنه سیاسی حضور داشت اما پس از آغاز جنگ های داخلی میان مجاهدین، کابل را ترک کرد و به اسلا ‌آباد پاکستان رفت.

خدمات اجتماعی آیت الله محسنی:

خدمات اجتماعی آیت الله محمد آصف محسنی بیش از آن است که بتوان در این گزارش حق آن را ادا کرد. تاسیس مساجد، مراکز دینی و ارتباط گیری وسیع مردمی سبب شده که عموم مردم افغانستان از ایشان به عنوان چهره ای دلسوز و خدمتگذار به مردم یاد کنند.

شبکه تلویزیون تمدن: تاسیس شبکه تلویزیونی «تمدن» در سال ۱۳۸۶، یکی از خدمات اجتماعی آیت الله محسنی است که نشان از آینده نگری و درک بالای ایشان در حوزه رسانه و نیازهای جامعه امروزی افغانستان دارد. این شبکه تلویزیونی عمدتا با محوریت برنامه های دینی و مذهبی، خبر و گزارش پخش می شود و برخلاف بسیاری از شبک ‌های تلویزیونی افغانستان، از پخش برنامه های مخالف با شئونات اسلامی خودداری می کند.