یوان؛ سلاح نرم چین در برابر هژمونی اقتصادی امریکا

از یک‌و‌نیم دهه گذشته تاکنون، یوان چین یکی از با‌ثبات‌ترین ارز‌ها در برابر دالر امریکا بوده، اما چیزی که سیاست‌مداران امریکایی را شاکی می‌سازد، ارزش پایین یوان در برابر دالر امریکا با در‌نظر‌داشت قدرت اقتصادی بالای چین است. چنان‌چه دونالد ترمپ، رییس جمهور پیشین امریکا، بارها چین را متهم به کاهش ارزش پول خود برای حمایت از صادراتش کرد؛ ادعایی که بیجینگ آن را رد همواره کرده است. اما سوال این‌جا است که چرا ارزش پول چین یک هفتم دالر امریکا است؟ آیا ادعای ترمپ بی‌اساس است؟

در زمان‌های گذشته و مخصوصا بعد از جنگ جهانی دوم ارزش ارزها با در‌نظر‌داشت پشتوانه پولی آن‌ها تعیین می‌شد. این پشتوانه در اوایل معمولا با طلا و نقره سنجیده می‌شد که بعد‌ها با استخراج بیش از حد نقره، طلا تنها پشتوانه پولی اکثر ارزهای دنیا قرار گرفت. اما با گذشت زمان و رشد اقتصادی کشورها، دولت‌ها نمی‌توانستند همگام با رشد اقتصادی خود که نیازمند چاپ پول بیشتر است، طلا استخراج یا وارد کنند. بنابراین، پول بدون پشتوانه به دلیلی به وجود آمد که طلا منبعی نادر بود و اقتصادهای دارای رشد سریع نمی‌توانستند همیشه آن‌قدر طلا استخراج کنند که از ارز مورد استفاده‌شان حمایت کند. در یک اقتصاد شکوفا، نیاز به طلا برای ارزش دادن به پول کاملا ناکارآمد است، مخصوصا زمانی که ارزش آن را درک و تفکرات مردم معین کند. پول فیات یا بی‌پشتوانه پولی است که ارزش آن توسط عرضه و تقاضا و باور مردم تعیین می‌شود. دالر امریکا از سال ۱۹۷۱ از استندرد طلا خارج شد و دیگر ارزش آن توسط طلا سنجیده نمی‌شد و این یعنی می‌توان پول بیشتری ساخت و سلامت اقتصاد امریکا را تضمین کرد.

ارزش پول کشور‌ها بسته‌گی به پارامترهای گوناگونی دارد. یکی از عوامل مهمی که ارزش پول به وسیله آن تعیین می‌شود، ذخایر ارزی خارجی است که در آن کشور وجود دارد و به میزان دالر‌هایی گفته می‌شود که مربوط یک کشور بوده و در اختیار کشور‌های دیگر قرار دارد. هرچه میزان این پول‌ها بیشتر باشد، ارزش ارز داخلی آن کشور نیز کاهش پیدا می‌کند و باعث افزایش ارزش دالر می‌شود.

بر این اساس، زمانی که یک کشور تولیدی باشد و عرضه کالای بالایی داشته باشد، می‌تواند ذخایر دالر خود را بالا ببرد که در آن صورت ارزش پولی آن کشور رشد می‌کند. نکته مورد نظر مقاله ما همین‌جا است. چین که تولیدی‌ترین و صادراتی‌ترین کشور دنیا است، چرا ارزش پول آن یک هفتم دالر است؟

تراز پرداخت چین به واسطه صادرات فراوان همیشه مثبت است؛ یعنی عملا ارزش پول این کشور بالا است، اما آن‌ها با پایین آوردن عمدی نرخ ارز، هزینه واردات کالاهای دیگر را افزایش می‌دهند. پس هنگامی که شرکتی قصد انجام صادرات به چین را دارد، با مشکل مواجه می‌شود. سپس چین از کانال نیروی کار ارزان خود همان کالا را با جذب سرمایه‌گذاران در کشور خود تولید کرده، تکنولوژی مورد نظر را در کشور تثبیت می‌کند و ممکن است بازار صادراتی رقبا را با قیمت‌های پایین از آن‌ها بگیرد. این کشور با پایین نگه‌داشتن ارزش پول خود، کالاهای خود را در بازارها ارزان‌تر کرده تا در تولید و صادرات از امریکا پیشی بگیرد. این همان نوع سرقتی است که دونالد ترمپ در سخنرانی‌هایش بارها آن را بیان کرده است.

از سویی، پایین نگه‌داشتن نرخ ارز از طرف دولت‌ها‌، تشویق تولید‌کننده‌گان داخلی است. به این صورت که وارد‌کننده‌گان مجبور به پرداخت پول بیشتری هستند و صادر‌کننده‌گان می‌توانند پول بیشتری به جیب بزنند. ضمناً با به اجرا درآوردن این رویه، هزینه نیروی کار پایین بوده و تحت این شرایط جذب سرمایه‌گذاران خارجی خیلی راحت‌تر خواهد بود و با ضعیف‌تر شدن پول رایج چین، صادرات این کشور از نظر رقابتی وضع بهتری داشته و به عبارتی خرید کالاهای چینی با ارزهای خارجی ارزان‌تر تمام می‌شود. این تلاشی است از جانب بیجینگ برای خنثا کردن تاثیر افزایش تعرفه بر کالاهای صادراتی‌اش.

یکی از دلایل دیگری که می‌توان برای پایین نگه‌داشتن یوان در برابر دالر آورد، این است که مجموع تعهدات مالی امریکا برای دیگر کشورهای دنیا در حدود ۵۳ میلیارد دالر و مجموع دارایی‌های خارجی سرمایه‌گذاران امریکایی حدود ۳۵ تریلیون دالر است که به‌طور کامل بر‌مبنای ارزهای خارجی است. بنا‌براین، اگر‌چه امریکا یک بدهکار خالص است و بیشترین این بدهکاری‌ها در مقابل چین است، اما کاهش ارزش دالر منجر به درآمد باد‌آورده برای امریکا می‌شود که به‌ساده‌گی می‌تواند دیون خود را پرداخت کند و سرمایه‌گذاران امریکایی نیز می‌توانند با خارج کردن پول‌های خود از کشورهای دیگر، پول‌های زیادی به جیب بزنند. چین اما با کاهش دادن ارزش یوان، همیشه از این مورد جلوگیری کرده است. به محض این‌که یوان ارزش قابل ملاحظه‌ای پیدا کند، بانک مرکزی چین مجبور خواهد شد تا دالرهای خود را بفروشد و این احیانا به کاهش ارزش گسترده دالر امریکا در برابر سایر ارزها منجر خواهد شد که با در‌نظر‌داشت دیون امریکا به چین، افزایش ارزش یوان بازی باخت-باخت است.

دلیل عمده بانک مرکزی چین یا بانک مردم در برابر انتقادهای مقام‌های امریکایی از کاهش ارزش پول چین، در مقاطعی از زمان این است که افزایش ارزش یوان در برابر دالر سبب می‌شود که بعضی از سرمایه‌داران به فکر خارج کردن پول‌های‌شان از چین بیفتند و این مورد به صادرات این کشور که موتور اقتصادش است، لطمه جدی وارد می‌کند.

در نتیجه می‌توان گفت که پایین نگه‌داشتن و کاهش ارزش پول چین در وضعیتی که دنیا دچار یک تورم عمومی است، قیمت کالاها را پایین آورده و قدرت خرید شرکت‌ها و مردم را در سراسر جهان افزایش می‌دهد و از بیشتر شدن تورم جلوگیری می‌کند، با آن‌که در دراز‌مدت باعث تورم در خود چین می‌شود.