کرونا و اقتدارستیزی

پس از شیوع کرونا در ایران، نماز جمعه در زاهدان و چابهار هفته‌ی اول تعطیل نشد و بعداً هم مولوی عبدالحمید و بسیاری از اهل سنت به تعطیلی اعتراض کردند. در قم تولیت حرم حضرت معصومه و برخی دیگر ابتدا با بسته شدن حرم مخالفت کردند. یکی دو نفر طلبه به عیادت بیماران کرونا در بیمارستان رفتند و به شدت مورد ریشخند قرار گرفتند.

واکنش‌ها در برابر این حوادث بسیار سطحی و احساسی بود و بسیاری منشأ این رفتار را دین می‌دانستند و گاهی با فحش و ناسزا اینها را نکوهش و دین و دینداری را سرزنش می‌کردند.

در غرب نیز نمونه‌هایی از این دست رفتار را می‌بینیم. برای نمونه، کلیساهای ارتدوکس، برخلاف کلیسای کاتولیک، در بسیاری از نقاط دنیا از جمله کشور استرالیا برگزاری جمع‌های مذهبی هزار نفره و استفاده از یک قاشق مشترک را مجاز می‌دانند؛ زیرا از نظر آنها جامِ مقدس نمی‌تواند حامل بیماری باشد.

سخنگوی کلیسای ارتدوکس یونانی در استرالیا می‌گوید: «هرکس که نشانه‌های بیماری را داشته باشد باید از کلیسا دوری کند ولی به‌طور کلی هنگامی که ما تصمیم می‌گیریم به کلیسا برویم معتقدیم که سرایت بیماری از طریق جامِ مقدس کاملاً غیرممکن است».

کلیسای جامع ارتدوکس یونانی که یک نهاد سکولار است، معتقد است که تعطیلی این مکان مقدس با حقوق مذهبی افراد منافات دارد و حکومت نباید دخالت کند.

در اسرائیل نیز حزب سیاسی- مذهبی حریدیِ (یهودت هوترات) نیز از مخالفان توصیه های پیشگیرانه ی دولت در برابر کرونا است.

یاکوب لیتزمن، از رهبران این حزب، که وزیر بهداشت اسرائیل است نابودی کرونا را به ظهور “مسیح منجی” واگذار میکند.

در مجموع حریدی های اسرائیل معتقدند که آموزهای توراتی تعطیل پذیر نیست و از همین رو با بسته شدن کنست ها و تعطیلی مراسم مذهبی مخالفت میکنند.

اما همه‌ی مخالفت‌ها با قوانین سختگیرانه‌ی حکومت‎‌ها در وضعیت کرونایی، منحصر به جامعه‌ی دینداران و روحانیان نیست.

در آلمان، کریستین لیندنِر، رهبر حزب دموکرات آزاد (FDP) با وضعیت تعطیلی سراسری (shut down) مخالفت می‌کند و درحالی که شمار جان‌باختگان و مبتلایان به کرونا بیشتر شده، قوانینی مانند تعطیلی و فاصله‌ی اجتماعی را نقضِ حقوق و آزادی جامعه و افراد می‌داند و خواستار خروج سریع‌تر از این وضعیت است.

سیاستمداران حزب راستگرای آلترناتیو برای آلمان (Af D) در ایالت زاکسن با تهیه‌ی دسته‌گُل راهیِ بیمارستان‌ها شدند تا از پزشکان و پرستاران تشکر کنند.

رئیس یکی از بیمارستان‌ها با ارسال نامه‌ای اعتراض‌آمیز به این حزب و سیاستمداران آن توصیه کرد در خانه بمانند و از قوانین تبعیت کنند. نمایندگان این حزب حتی حاضر به رعایت فاصله‌ی اجتماعی در صحن پارلمان نمی‌شوند.

پس نافرمانی منحصر در نهادهای دینی و رفتار دینداران نیست، بلکه نمونه‌های سکولار نیز دارد. به نظر می‌رسد ریشه‌ی این مخالفت‌ها را باید در اقتدارستیزی، سلطه‌گریزی و مقاومت در برابر اِعمال قدرتِ حکومت و اندکی گرایش‌های آنارشیستی جستجو کرد.

تولیت حرم حضرت معصومه به خاطر حفظ استقلال آستانه و محدود کردن قدرت حکومت و گروه‌های فشار ناگزیر از مقاومت می‌شود. مولوی عبدالحمید نیز بارها رفتارهای اقتدارستیزانه از خود نشان داده است. کلیسای ارتدوکس نیز آشکارا می‌گوید دولت حق دخالت در حیطه‌ی اقتدار کلیسا را ندارد. احزاب سیاسی که موضعِ‌شان روشن است.

اقتدارستیزی در میان دینداران، هنگامی که با قوانین سختگیرانه‌ی دولت در مبارزه با کرونا مواجه می‌شود، در واکنش به آن ناگزیر به سراغ مفاهیم دینی مانند منع دولت از عبادت و … می‌رود. اما این اقتدارستیزی در زمینه‌ی سکولار از مفاهیم و ادبیات سکولار مانند نقضِ آزادی و حقوق شهروندان و … برای توجیه رفتار خود سود می‌جوید.

دکتر سید یحیی موسوی