چشم انداز روابط تهران و اسلام اباد/ به مناسبت سفر وزیر خارجه پاکستان به ایران

روابط پاکستان و ایران در ابعاد مختلف سیاسی امنیتی، اقتصادی و فرهنگی در سطح قابل قبولی وجود دارد و دو کشور در سال های اخیر، روابط مسالمت آمیز و توام با صلح و دوستی با یکدیگر داشته است. به گونه ای که تنها در بعد اقتصادی میزان مبادلات تجاری دو کشور سال گذشته به یک‌میلیارد و ۳۰۰ میلیون دالر رسیده است که سهم ایران از این تجارت ۹۳۰ میلیون دالر و سهم پاکستان نیز ۳۷۰ میلیون دالر بوده است. عمده کالاهای صادراتی هم مواد غذایی، لبنیات، کاشی و سرامیک، قیر، فرش و لاستیک از ایران به پاکستان و در مقابل از پاکستان نیز محصولات نساجی، لباس، لوازم دندانپزشکی و جراحی وارد ایران شده است. بازارچه مرزی ریمدان بصرفه‌ترین، اقتصادی‌ترین و راهبردی‌ترین گذرگاه مرزی ایران ـ پاکستان، با بندر گوادر و کراچی مرکز اقتصادی پاکستان فاصله کوتاهی دارد و اقتصادی‌ترین مسیر برای افزایش مبادلات دو کشور است. مرز ریمدان ظرفیت و توانمندی مناسبی برای صادرات و واردات کالا، انتقال زائران پاکستانی و گردشگران و مسافران دارد و از آنجایی که فاصله آن تا بندر گوادر پاکستان حدود ۷۰ کیلومتر است شهروندان پاکستان می‌توانند از این مسیر به دشتیاری و چابهار و سپس از طریق ناوگان زمینی و هوایی به شهرهای مذهبی و مناطق تفریحی و گردشگری ایران سفر کنند.

همچنین دولت های ترکیه، ایران و پاکستان قرار است خدمات راه آهن فراملی خود را که استانبول، تهران و اسلام آباد را به هم متصل می کند، در سال ۲۰۲۱ احیا کنند که از این طریق، این کشورها به شبکه ریلی راه ابریشم جدید چین وصل خواهند شد. این مسیر عظیم ۶۵۴۰ کیلومتر یعنی بیش از یک ششم محیط جهان طول دارد. حدود ۱۹۵۰ کیلومتر مسیر در ترکیه، ۲۶۰۰ کیلومتر در ایران و ۱۹۹۰ کیلومتر دیگر در پاکستان قرار گرفته است. سفر از استانبول به اسلام آباد ده روز طول خواهد کشید که بسیار سریعتر از ۲۱ روز دریایی بین ترکیه و پاکستان محسوب می شود.

یکی از موارد مشترک همکاری های دو کشور ایران و پاکستان مساله برقرای صلح در افغانستان است. طرفین همواره از حضور گروه تروریستی داعش در افغانستان و تهدیدات آن برای صلح و امنیت منطقه ابراز نگرانی کرده و توافق نمودند تا در خصوص تحولات صلح افغانستان به مشورتهای خود ادامه دهند. اهمیت حیاتی استقرار صلح در افغانستان بر ضرورت همکاری های منطقه ای دو کشور می افزاید. تهران و اسلام آباد هر دو، نقش مهمی در تحقق پروسه صلح در افغانستان دارند و اخیرا دیدگاه های ایران و پاکستان در موضوع افغانستان به یکدیگر نزدیک شده است. بنابر این، در جریان این سفر احتمالا مقامات دو کشور در مورد موضوع خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان و خلایی که بعد از آن ایجاد می شود و همچنین بحث چشم انداز پروسه صلح در افغانستان رایزنی و گفت و گو کرده اند. به این ترتیب در کنار مسایل دوجانبه مانند موضوع تامین امنیت مرزها، و منطقه ای هم چون نوع رابطه ایران با کشورهای عربی حوزه خلیج فارس، و بین المللی چون اخرین روند مذاکرات وین و هم چنین اقدام خرابکارانه اسراییل در نطنز، به نظر می رسد یکی از محوری ترین مسائل مورد گفت‌وگو بین مقامات تهران و اسلام آباد در جریان این سفر، موضوع افغانستان و روند تحقق صلح در این کشور بوده است.

سخن نهایی این که پاکستان به عنوان کشوری مسلمان در همسایگی شرقی ایران، همواره از سیاست خارجی مبتنی بر روابط محکم با همسایگان حمایت نموده و در این راستا تلاش کرده که نقش متوازنی را ایفا نموده و حتی تلاش‌هایی برای میانجیگری میان تهران و ریاض داشته است. از این رو،احتمالا مقامات دو کشور در این ارتباط نیز با یکدیگر گفت وگو و رایزنی نموده است.
واپسین سخن این که با توجه به افزایش رقابت چین و آمریکا در عرصه جهانی، اینکه ایران و پاکستان به کدامیک از قطب ها نزدیک باشند دارای اهمیت استراتژیک است. فعلا تهران و اسلام آباد هر دو به چین نزدیک هستند و واشنگتن تلاش می کند که این دو کشور را از چین تا حدودی جدا کند. از این زاویه نیز سفر وزیر خارجه پاکستان به ایران می تواند حائز اهمیت باشد.

دکتر عبداللطبف نظری