چشم‌اندازِ مبهمِ صلح با مجمع الجزایر طالبان

بیست و سوم سنبله/شهریورِ ۱۳۹۹ مذکرات صلح میان نمایندگان دولت جمهوری اسلامی افغانستان و امارت اسلامی افغانستان (گروه طالبان) در دوحه پایتخت قطر آغاز شد. پس از چهار دهه یورش‌های خارجی و منازعات خونین داخلی، برای اولین‌بار گفتگوهای رسمی صلح میان طرفینِ افغانستانی منازعه (دولت و طالبان) معروف به مذاکرات «بین الافغانی» در حالِ برگزاری است.

آیا مذاکرات دوحه، چهار دهه جنگ و صدای توپ و تفنگ و موجِ انفجار و انتحار را را خاموش خواهد کرد؟ آیا مردم رنجدیدۀ افغانستان پس از ۴۲ سال درگیری و ویرانی و آوارگی، شاهد صلح و ثبات و آرامش خواهند بود؟
به نظر می‌رسد اگر مذاکرات قطر حتی به امضای پیمان صلح بینجامد و دو طرف کنونی نزاع و گفتگو نیز به آن متعهد باشند، باز هم سایه‌ی شوم جنگ و ناامنی به دلایل زیر از افغانستان برچیده نخواهد شد:

۱) ما با پدیدۀ متحد و منسجمی به نام «طالبان» با مرزهای سازمانی مشخص مواجه نیستیم؛ بلکه با انواع و اقسام طالب و مجمع الجزایری از طالبان مواجه هستیم: طالبانِ پاکستانی، طالبان امریکایی، طالبان روسی، طالبان ایرانی، طالبان عربستانی و طالبانِِ نزدیک به القاعده. کسانی که به عنوان نمایندۀ گروه مذکور به قطر آمده‌اند، هیچ مشخص نیست که نمایندۀ کدام جناح و گرایش از توپ چهل تکه‌ی طالبان هستند. بنابر این حتی در صورتِ امضای قرارداد صلح در قطر، باز هم تنها یک جناج و گرایشِ غالبِ از مجمع الجزایر طالبان، دست از جنگ و تفنگ برخواهند داشت؛ نه کلیّت طیف‌های مختلف طالبان.

۲) حتی اگر هیأت مذاکره‌کننده در قطر، نمایندۀ تمام جناح‌ها و گرایش‌های طالبان باشند، باز هم شاخه‌های جدا شده از طالبان (مانند گروه ملا رسول و گروه ملا عبد المنّان نیازی و سایر قوماندانان ناراضی و بریده از طالبان) هم‌چنان به جنگ و گریز، گروگان‌گیری، بمب‌گذاری و تخریبِ پل و سرک و مکتب ادامه خواهند داد.

۳) شریک ساختنِ تمام جناح‌ها و شاخه‌های درون و بیرونِ مجموعه‌ی طالبان در فرایند صلح و آشتی ملی امکان‌پذیر نیست؛ مگر اینکه منافع و مطامعِ متضادِ حامیان خارجی آنها (امریکا، روسیه، پاکستان، ایران و عربستان) تأمین و تضمین گردد. نیاز به گفتن نیست که تأمین منافع و انتظاراتِ تمام قدرت‌های جهانی و منطقه‌ای ذی‌دخل در بحران چهل ساله‌ای افغانستان، تقریباً ناممکن و دور از دسترس است.

۴) حتی اگر رضایت و مشارکتِ تمام شاخه‌ها و گرایش‌های درون و بیرونِ طالبان و تمام حامیان خارجی آنها جلب شود، باز هم افراط‌گرایی و ترور و خشونت از آدرس‌های داعش، القاعده، شبکه‌ی حقانی و امثال آنها ادامه خواهد یافت. بنابر گزارش‌های سازمان‌های استخباراتی، حدود بیست گروه شبه‌نظامی تروریستی و افراط‌گرا در قلمرو افغانستان فعالیت می‌کنند. صلح با طالبان دقیقاً به معنای صلح با یک گروهِ پیکارجوی مسلح است و نه با بیست گروه.

بر پایه‌ای احتمالات و گمانه‌های پیش‌گفته، حتی در صورتِ موفقیتِ مذاکرات قطر و برقراری صلح میان دولت و جناحِ غالبِ طالبان، باز هم افراط‌گرایی و خشونت و ترور و ناامنی از این سرزمین برچیده نخواهد شد.

مسیح ارزگانی