وضعیت ژئوپلیتیک منطقه پس از تصرف افغانستان بدست طالبان/ بررسی جایگاه امریکا در ایندوپاسیفیک

دولت‌های اوباما، ترامپ و بایدن آسیا را به‌عنوان مرکز ثقل سیاسی و اقتصادی جهان قلمداد کرده و ایندوپاسیفیک به‌عنوان یکی از مناطق اصلی مهار چین تعیین شده است.
شرکای آسیایی علاوه بر نیاز به افزایش اعتماد کوتاه‌مدت به بازدارندگی نظامی آمریکا، به دنبال نشانه‌هایی هستند که نشان می‌دهد آمریکا برای یک رقابت بلندمدت با چین سرمایه‌گذاری کرده است.

وقتی دولت پیشین افغانستان با وجود بیست سال تلاش آمریکا و ناتو برای ایجاد نهادهای نظامی و به زعم خود دموکراتیک سقوط کرد، اعتبار ایالات‌متحده ضربه سختی خورد. برای بسیاری، این واقعه، یادآور سقوط سایگون پایتخت ویتنام جنوبی در سال ۱۹۷۵ بود، چرا که نیروهای آمریکایی حتی مجبور به کمک برای تخلیه سفارتخانه‌های متحدان خود و غیرنظامیان وحشت‌زده‌ای شدند که برای سوار شدن به پروازهای خارجی تلاش می‌کردند.

در حال حاضر، مخالفان آمریکا ازجمله چین و کوریای شمالی از این وضعیت استفاده کرده‌اند تا پیام‌های جنگ سیاسی خود را مخابره کنند. آن‌ها می‌خواهند اعتماد متحدان و شرکای آمریکا را متزلزل کنند، با این ادعا که وقتی شرایط سخت می‌شود، واشنگتن صحنه را خالی می‌کند؛ بااین‌وجود، واشنگتن از تلاش‌ها برای تقویت بازدارندگی در ایندوپاسیفیک حمایت می کند.

اظهارات رئیس‌جمهور بایدن به‌وضوح نشان داده است که کاهش تعهد به افغانستان، آمریکا را برای دفاع بهتر از متحدان و منافع اصلی این کشور در سایر مناطق ازجمله آسیا آماده می‌کند. دولت‌های اوباما، ترامپ و بایدن آسیا را به‌عنوان مرکز ثقل سیاسی و اقتصادی جهان قلمداد کرده و ایندوپاسیفیک به‌عنوان یکی از مناطق اصلی مهار چین تعیین شده است. سند استراتژی امنیت ملی ۲۰۲۱ بایدن «راهبرد توزیع مناسب قدرت برای جلوگیری از تهدید متحدان آمریکا توسط دشمنان» را تقویت کرد که بر اساس آن، ایندوپاسیفیک مهم‌ترین اولویت آمریکا خواهد بود. بر این اساس، تیم امنیت ملی آمریکا می‌تواند به‌طور منظم و مداوم بر تعهدات خود نسبت به تایوان، کوریای جنوبی و دیگر متحدان آمریکا در منطقه تأکید کند.

آمریکا همچنین اقدامات هدفمندی را با هدف بهبود شرایط بازدارندگی در ایندوپاسیفیک اعلام کرده است. یک اقدام احتمالی می‌تواند به‌کارگیری موشک‌های کروز دوربرد و ضد کشتی و سایر تسلیحات هدایت‌شونده دقیق باشد. چنین سلاح‌هایی می‌تواند کشتی‌ها و سکوهایی را که چین برای تهدید یا حمله به تایوان استفاده می‌کند در معرض خطر قرار دهد.

شرکای آسیایی امریکا علاوه بر نیاز به افزایش اعتماد کوتاه‌مدت به بازدارندگی نظامی آمریکا، به دنبال نشانه‌هایی هستند که نشان می‌دهد آمریکا برای یک رقابت بلندمدت با چین سرمایه‌گذاری کرده است. در این راستا، واشنگتن در تلاش است برخی اقدامات اعتماد ساز ازجمله ساختن جهانی بهتر به رهبری آمریکا یا ارسال واکسن برای کشورهای آسیای جنوب شرقی را تسریع کند.

سرانجام، واشنگتن سعی دارد با برخی اقدامات، اعتماد ازدست‌رفته کسانی که برای همکاری با آمریکا تمایل دارند را بازگرداند.

با وجود تلاش ها برای ترمیم اعتماد از دست رفته امریکا باید گفت اثرات فرار شبانه نیروهای آمریکا از بگرام و به دنبال ان، سقوط افغانستان به دست طالبان و سپس سقوط چند شهروند افغانستان از هواپیمای امریکایی به‌زودی پاک نمی‌شود. از این رو، تحولات اخیر افغانستان می‌تواند بر افول هژمونی جهانی آمریکا اثر گذار باشد و به وضوح تأثیر تسلط طالبان بر منافع آمریکا را بازتاب دهد. مهم ترین پیامد این وضعیت در حال حاضر این است که زمینه دست یابی و تسلط امریکا در ایندوپاسیفیک را کاهش می دهد و اعتماد به نفس رقبای آمریکا را ارتقا می بخشد.
دکتر عبداللطیف نظری