ورود ترکیه و نقش بازیگران ژئوپلتیک در بحران یمن

در تحولات یمن در حال حاضر چهار بازیگر اصلی به حضور احتمالی ترکیه به‌صورت نظامی در این کشور واکنش نشان خواهند داد. عربستان و دولت مستعفی، امارات و گروه‌های وابسته به ان در ولایت های جنوبی، انصارالله و حامیان داخلی و منطقه‌ایش و در نهایت حزب اصلاح به‌عنوان نماینده اصلی جریان اخوانی در تحولات یمن. دو بازیگر اول یعنی امارات و عربستان بی‌شک بعد از تجربه تحولات سوریه و لیبی، حضور ترکیه در تحولات یمن را خوش یمن نمی‌دانند. هرچند واکنش آن‌ها به سطح نظامی و سخت نمی‌انجامد ولی یک رقابت سیاسی و نظامی بر سر مناطق تحت نفوذ در یمن بین ترکیه و این دو بازیگر و متحدانش شکل می‌گیرد. بازیگر سوم انصارالله و متحدانش هستند که هرچند در ظاهر مداخله نظامی ترکیه در خاک یمن را تهدیدی علیه منافع ملی این کشور می‌دانند ولی فرصت رقابت ترکیه با دو بازیگر اصلی یعنی امارات و عربستان را به فال نیک می‌گیرند. آن‌ها می‌توانند همانند تجربه سوریه از طریق مذاکرات سیاسی و تعیین مناطق نفوذ و آتش‌بس بین دو طرف بر روی گروه‌های وابسته به عربستان و امارات متمرکزشده و بعد از شکست نهائی آن‌ها بر سر آینده تحولات یمن با حزب اصلاح وابسته به ترکیه و قطر وارد مذاکره شود.

درنهایت بازیگر مهم دیگر این تحولات حزب اصلاح است. در سال‌های اخیر حزب اصلاح در کنار دیگر گروه‌های همسو با دولت مستعفی و فراری منصور هادی، عربستان را به‌عنوان تکیه‌گاه و حامی اصلی خود در تحولات یمن به شمار می‌آوردند. به نظر می‌رسد در پی شکست‌های اخیر ائتلاف سعودی و تداوم پیشروی‌های انصارالله در یمن، حزب اصلاح ناگزیر به انتخاب جدیدی است و در صورت مداخله نظامی ترکیه در یمن مهم‌ترین و اصلی‌ترین گزینه پیش روی آن‌ها تکیه کردن بر ترکیه به‌جای عربستان است.

البته مزایای موردنظر ترکیه در یمن بیش از آن‌که اقتصادی باشد، مجموعه‌ای از منافع سیاسی، نظامی و ایدئولوژیک را شامل می‌شود.

با توجه به آنچه ذکر شد و تحولاتی که در چند سال اخیر به لحاظ نظامی و سیاسی در یمن به وقوع پیوسته است می‌توان نتیجه گرفت که در حال حاضر به‌جای رقابت دوقطبی و جنگ دوطرفه بین انصار الله و حامیان داخلی و خارجی‌اش و دولت مستفعی و متحدان داخلی و خارجی آن، شاهد یک فضای چندقطبی و رقابتی همه‌گیر بر سر آینده تحولات یمن هستیم. در یک‌سوی این رقابت جریان انصار الله اتحاد داخلی و خارجی خود را حفظ کرده و متحدان منطقه‌ای آن‌ها بخصوص جمهوری اسلامی ایران و دیگر گروه‌های مقاومت بر تداوم همکاری و هماهنگی با آن‌ها تأکید می‌کنند. اما در سوی دیگر میدان شاهد رقابت جدی امارات، عربستان و ترکیه هستیم که اتحاد روزهای ابتدایی ورود به خاک یمن را به یک رقابت نفس‌گیر سیاسی و نظامی تبدیل کرده‌اند. آن‌چه می‌توان به‌عنوان دلیل اصلی این وضعیت مطرح نمود از یکسو شکست‌ناپذیری و قدرت رو به افزایش انصارالله یمن است و از سوی دیگر جنگ ایدئولوژیک و پنهانی بین سه بازیگری است که در تحولات منطقه و در شرایط حساسی مثل تحولات سوریه نمایان می‌شود و هرگاه در موضع ضعف قرار می‌گیرند اتحاد ظاهری را کنار گذاشته و به رقابت‌های منطقه‌ای خود بازمی‌گردند. رقابتی که در مصر و کودتای جنرال سیسی با پیروزی عربستان و امارات شروع شد و در لیبی با پیروزی ترکیه و موفقیت‌هایش در قبال جریان السراج در مقابل نیروهای جنرال حفتر تداوم داشته است.

با این وصف به نظر می‌رسد ورود ترکیه به تحولات یمن از یکسو رقابت‌ها و تنش‌های عربستان و امارات را کاهش می‌دهد و این دو کشور به اتحاد نظامی و سیاسی قبلی خود در تحولات یمن بازمی‌گردند و از سوی دیگر دولت ترکیه با نزدیکی به ایران و قطر سعی خواهد کرد ضمن جبران واکنش‌های سال‌های گذشته به حمله نظامی به یمن، خود را به‌عنوان بازیگر مطلوب و موردنظر انصارالله برای یک مذاکره یمنی- یمنی با حزب اصلاح معرفی کند. هرچند از نظر انصار الله با توجه به تجربه تحولات سوریه و دیگر رخدادهای منطقه‌ای، ترکیه هم‌پیمان مناسب و پایداری نیست و سر بزنگاه از توافقات دوسویه عدول می‌کند ولی در شرایط فعلی، انصار الله می‌ خواهد در رقابت با عربستان و امارات از نفوذ ترکیه استفاده کند.

دکتر عبداللطیف نظری