نگرش کابل و طالبان به دولت بایدن/ آینده صلح چه خواهد شد؟

منازعات نظامی میان طالبان و دولت افغانستان تا کنون کاهش چندانی نداشته، زیرا طالبان با عدم پشتیبانی نظامیان آمریکایی از کابل، نیازی به ارائه امتیازات جدی به دولت نمی‌بینند. در عین حال که اختلافات درونی دولت افغانستان میان اشرف‌غنی و عبدالله‌عبدالله نیز مانع از اتخاذ واکنش قاطع واحد نسبت به توافق شده است. دولت ترامپ زمینه‌سازی برای یک گفت‌وگوی پایدار و منسجم را فدای رقابت‌های انتخاباتی کرد. تعجیل در آغاز مذاکرات سبب شد طالبان نه مشروعیت دولت کابل را پذیرفته و نه درباره مطالبات به‌اصطلاح دموکراسی‌خواهانه و مسائل زنان، انعطافی نشان دهد. به همین دلیل این گروه تمایلی به تغییر مفاد توافق ندارد. طالبان اندکی پس از پیروزی بایدن در بیانیه‌ای، ضمن آن‌که انتخابات را «مسأله‌ای داخلی در آمریکا» دانست، افزود که این توافق «منطقی‌ترین و مؤثرترین وسیله برای پایان جنگ در افغانستان» است.

ولی دولت افغانستان از ابتدا نقشی در توافق طالبان و آمریکا نداشت و به همین دلیل به برخی مفاد آن به‌ویژه بی‌اعتنایی آمریکا به ساخت سیاسی جمهوری در مذاکرات آتی، انتقاد دارد. کابل در یک پارادوکس جدی گرفتار شده است. از یک‌سو بدون حمایت آمریکا تمایلی به بازگشت به نبردهای خون‌بار با طالبان ندارد. زیرا در شرایط کاهش رشد اقتصادی و شیوع کرونا، توان یک نبرد نظامی را ندارد. از سوی دیگر تمایلی به اجرای دقیق توافق مطلوب طالبان نیز ندارد. به همین دلیل پس از پیروزی بایدن، دولت افغانستان از او خواست در روند مذاکرات با گروه طالبان بازنگری کند. این امیدواری در مواضع دیگر کارشناسان سیاسی کابل به چشم می‌خورد. کابل بدون حمایت نظامی، امنیتی و اطلاعاتی آمریکا فاقد ابزارهای فشار برای تمکین طالبان به مفاد توافق‌نامه است. پس طبعاً سعی خواهد کرد با تکیه بر ارزش‌های لیبرال‌دموکراسی به‌ویژه حقوق بشر، مسائل زنان و انتخابات، از رویکرد حزب دموکرات نسبت به این موارد برای کسب حمایت بیشتر، بهره‌برداری کند.

آمریکا می‌تواند از ابزارهای اقتصادی برای وادارسازی طالبان به پذیرش نوعی توازن در مذاکرات بهره‌برداری کند. زیرا با توجه به نیاز مالی هر دولتی در افغانستان به امریکا برای بازسازی‌های پس از جنگ، ایالات متحده نقشی انکارناپذیر در دوران پساصلح ایفا خواهد کرد.

دکتر عبدالطیف نظری