نگاه هند به صلح افغانستان؛ تغییر یا تداوم؟

هند منافع ملی خود را در مشارکت اقتصادی در افغانستان و شکل‌گیری یک دولت مرکزی و کاملاً مستقل از پاکستان، بر مبنای همکاری منطقه‌ای در کشور جستجو می‌کند و حامی نظام سیاسی موجود به رهبری دولت کنونی کابل است. اختلافات سیاسی و مرزی هند با پاکستان، موضوع کشمیر، حمایت هند از جدایی‌طلبان بنگلادش در برابر پاکستان، تحریک نیروهای گریز از مرکز در بلوچستان، رقابت هسته‌ای با پاکستان و سرانجام وجود گروه‌های شبه‌نظامی اسلام گرا نظیر طالبان، القاعده و شبکه حقانی از جمله موضوعاتی است که بر نوع سیاست اصولی هند در افغانستان تأثیرگذار است و هم‌چنین موجب شده تا رقابت و تضاد نیابتی هند و پاکستان به نحو دیگری در افغانستان تداوم داشته باشد. با توجه به نزدیکی جغرافیایی هند و افغانستان، جلوگیری از سرایت اسلام‌گرایی به هند و به‌ویژه کشمیر، مهم‌ترین دغدغه امنیتی دهلی نسبت به آینده سیاسی افغانستان است.

هند از پیشینه و عمق روابط طالبان با پاکستان و تأثیر منفی قدرت‌یابی این گروه در افغانستان بر امنیت هند و نفوذ شبه‌نظامیان و حملات آنها در کشمیر آگاه است. به همین دلیل از روندی که منجر به تقویت طالبان در قدرت شود، خشنود نخواهد شد. درضمن، با توجه به پیشینه همکاری هند با نیروهای جبهه شمال برای مبارزه با طالبان در گذشته، احتمال بهبود روابط میان هند و طالبان کم است. بر این اساس، سناریوی مطلوب برای هند در خصوص نتایج مذاکرات بین‌الافغانستانی، حفظ دولت کنونی کابل و نهایتاً مشارکت نصف‌نصف طالبان و دیگر گروه‌های افغانستانی در ساختار آینده کشور است. ایجاد دولت موقت نیز هرچند به دلیل نقش آفرینی قطعی طالبان در آن، خوشایند دهلی نخواهد بود، اما چنانچه دولت موقت در قالب نظام جمهوری اسلامی و نه امارت اسلامی باشد، برای هند قابل پذیرش خواهد بود.

هند طی هفته های اخیر از سوی برخی کنشگران سیاسی افغانستان متهم به ملیشه سازی نیز شده که بر مناسبات آینده کابل و دهلی تاثیر منفی و مخرب خواهد داشت؛ این رویکرد دهلی، روابط دو کشور را در اینده به سمت سردی سوق داده و هند را به عنوان مانع و اخلال گر پروسه صلح در اذهان عمومی مطرح و بازنمایی خواهد کرد. چنان که سفر آقای دوستم به هند تقریبا همزمان با سفر دکتر عبدالله به پاکستان در همین راستا ارزیابی می گردد.

هم چنین لغو خود مختاری کشمیر از سوی هند همان گونه که در سطح کشورهای اسلامی حساسیت برانگیز شد، در شماری از محافل سیاسی و دینی افغانستان تاثیر منفی برجای نهاده و انتقادهایی را نسبت به دولت مودی به دنبال داشته است.

اکنون باید دید که پس از سفر دکتر عبدالله، سیاست خارجی هند نسبت به روند صلح افغانستان تغییر خواهد کرد؟ یا دهلی ، هم چنان نگاه گذشته را نسبت به توافق دوحه و پروسه صلح تداوم خواهد داد؟

دکتر عبدالطیف نظری