لایه‌ی‌ پنهان هشت و هفت ثور

لایه‌ برجسته و مشترک؛ اما پنهان هفت و هشت ثور سنت است.

هفت ثور نشان داد که نوگرایی مصنوعی و دستوری نمی‌تواند در برابر بافت ضخیم سنت در افغانستان، شانسی برای پیروزی داشته باشد.

هشت ثور نشان می‌دهد که مولوی‌ها و مفتی‌ها در جامعه سنتی افغانستان از تمام جهات نقش بی‌بدیل و تعیین کننده دارند. به‌خاطر ریشه‌های محکم سنت در افغانستان، مولوی‌ها، از این شرایط می‌توانند نهایت بهره‌برداری را بکنند و سود ببرند. آن‌ها این توانایی را دارند که هر پدیده‌ و چیزی را که نفهمند یا باب میل خود ندانند آن را یک پدیده شیطانی و ابلیس مجسم ترسیم نمایند و مردم را علیه آن بشورانند.

مولوی‌ها و مفتی‌ها می‌توانند مردم را وارد معرکه جنگ و جهاد نمایند. آن‌ها می‌توانند به مردم انرژی و انگیزه بدهند که برای ایمان و اعتقادات خود، با دست‌خالی، پایداری نمایند، صحنه‌های بی‌مانندی از ایستادگی را خلق کنند و دوطلبانه از خانه و از جان خود بگذرند.

علمای دینی به‌خوبی می‌فهند که چگونه مردم را تهیج کنند تا بر خصم غلبه کنند و پیروزی بدست آورند.

در مقابل؛ اما مولوی‌ها و مفتی‌ها دانش سیاست و حکومت یاد ندارند و آن‌ها نمی‌دانند که چگونه سیاست و حکومت کنند. دانش آن‌ها عمدتا دانش کهن و دانش سعادت آخرت است؛ نه دانش نوین و سیاست دنیا.

آن‌ها می‌توانند راهی را به مردم نشان دهند که به لحاظ اخلاقی و معرفتی‌‌ آن‌ها احساس رستگاری و سعادت کنند؛ اما به لحاظ سیاست نمی‌توانند مکانسیمی را ایجاد و انتخاب کنند که به خوشبختی و رفاه مردم منجر شوند.

آن‌‌ها هرچند در ظاهر با راهنمایی خود، آخرت مردم را آباد می‌کنند؛ ولی دنیای مردم را سیاه و تباه می‌کنند.

مولوی‌ها و مفتی‌ها هرگز نمی‌توانند به‌گونه‌ی بایسته سیاست کنند، مگر این‌که سیاست و حقوق بخوانند.

جدایی از دانش آخرتی مولوی‌ها، دانش دنیایی مولوی‌ها و مفتی‌ها دانش فقه است‌.

فقه هرچند دانش شریف است؛ ولی فقه دانش سیاسی نیست. با فقه نمی‌شود سیاست کرد. با فقه نمی‌شود دولت کارآمد، پاسخگو و عدالت‌‌‌محور ایجاد کرد.

دکتر سید جواد سجادی