عبدالرازق کیست؟

عبدالرازق نه نابغه نظامی و نه چهره سیاسی در تاریخ معاصر افغانستان است اما او را باید تاثیرگذارترین شخصیت در این کشور دانست. او نسبت به بسیاری از نظامیان و سیاست‌مداران افغانستان، محبوب است اما او این محبوبیت را نه ذاتی بلکه اکتسابی به خاطر جنگ و نبرد با تروریست‌ها به دست آورده است.

عبدالرازق خود را 39 ساله می‌داند که با این حساب، او باید متولد سال 1357 خورشیدی باشد. او در منطقه «اسپین بولدک» ولایت قندهار در یک خانواده پشتون از قوم «اچکزی» از تیره «دُرانی» متولد گردید. او مثل بسیاری از کودکان و نوجوانان منطقه خود در فضای بسته علمی و فرهنگی بزرگ شد و کمتر می‌توان نکته برجسته‌ای از دوران طفولیت و نوجوانی او ذکر کرد.

رازق برادرزاده فرمانده «منصور» است که در روزهای نخست ورود طالبان به اسپین بولدک، در درگیری با این گروه در منطقه «تخته‌پل» کشته شد. رازق در این زمان، 17 ساله بود که در رکاب عمویش می‌جنگید. او پس از کشته شدن کاکایش، راهی پاکستان شد و سپس برای جنگیدن با طالبان به کابل آمد. او مدتی بعد، به هرات رفت و از شانس بد او، هرات نیز به دست طالبان سقوط کرد. رازق دوباره راهی کابل شد و وقتی که این شهر نیز به دست طالبان افتاد، به ولایت‌های بدخشان و قندوز رفت و تا زمان فروپاشی طالبان به اصطلاح خودش “درجبهه مقاومت علیه طالبان مبارزه می‌کرد” طالبان، از گروهی که رازق در آن حضور داشت، «توپکیان» یا «تفنگ‌داران» یاد می‌کردند. «خان محمد» فرمانده مقتول پلیس قندهار و «استاعبدالحلیم» مشاور فعلی رئیس جمهور، از فرماندهان این گروه به شمار می‌رفتند. در واقع این گروه، از مجاهدین فراری قندهار تشکیل شده بود که پس از سقوط این شهر به دست طالبان، به «محمد اسماعیل خان» فرمانروای هرات پناه برده بودند.

جنگجویان این گروه را در سال 1374 خورشیدی قبل از سقوط هرات، در سمت غربی «دشت بکواه» که در آن زمان جزء حوزه اداری ولایت فراه بود، از نزدیک دیدم.

به هر حال، تخلص رازق «عتیق‌زی» است که به «جنرال عبدالرازق» و «رئیس صاحب» نیز مشهور است. او 3 همسر دارد که از آنان دارای “6 پسر و 7 دختر” است. رازق مدعی است که “هفت ساله بود، پدرش را شوروی‌ها به قتل رساند.”

او شغل نظامی‌گری را به صورت رسمی از سال 2002 در چارچوب وزارت داخله افغانستان و در همکاری با نیروهای آمریکایی، کانادایی و فرانسوی در قندهار آغاز کرد و تاکنون در پُست‌ها و مناصب مختلف امنیتی و نظامی خدمت کرده است. عبدالرازق در روزهای نخست فعالیت خود، به عنوان فرمانده پلیس مرزی در قندهار منصوب شد اما پس از آن که از خود لیاقت و شجاعت نشان داد، به تدریج در منصب فرماندهی پلیس قندهار تکیه زد و تاکنون در همین مقام فعالیت می‌کند. بدون اغراق، در سراسر افغانستان، هیچ‌کس به اندازه عبدالرازق با طالبان مبارزه نمی‌کند. جالب اینجاست که او در خانه طالبان، این گروه را تارومار کرد.

رازق نه تنها کمر به نابودی طالبان مسلح بسته است بلکه او برای نابودی ستون پنجم نیز هر لحظه آماده است. دو سال پیش جوانی به اسم «بشیر احمد ریان» از محصلان دانشگاه قندهار، ناپدید و سه ماه بعد در نهم حمل 1395، جسدش در منطقه اسپین بولدک پیدا شد. ریان را می‌توان از فرهنگیان ستون پنجم طالبان در قندهار نام برد که همواره به سود طالبان قلم فرسایی می‌کرد. مرگ او بر طالبان گران تمام شد و چند روزی این گروه را عزادار کرد. در آن زمان، تنها در سایت «نن» وابسته به طالبان 13 مطلب درباره ریان منتشر شد که مطالب آن نزد نگارنده موجود است. توجه طالبان به موضوع قتل ریان، از جایگاه مهم او در بین طالبان حکایت داشت. طالبان، عبدالرازق و اداره امنیت ملی افغانستان را مسئول قتل ریان دانستند. پس از این حادثه، شائبه داشتن زندان شخصی توسط عبدالرازق تقویت شد تا جایی که این مقام امنیتی افغان در دو سال اخیر، بارها توسط نهادهای مدافع حقوق بشر داخلی و خارجی متهم به نقض حقوق بشر شده است. البته رازق، کشتن و حتی اعدام و تیرباران جنگجویان طالبان را رد نکرده اما داشتن زندان شخصی را نپذیرفته است.

رازق علاوه بر فعالیت‌های نظامی، از اوضاع سیاسی افغانستان نیز غافل نیست. او افزون بر اتخاذ مواضع تند و شدید علیه پاکستان، با تیم اشرف غنی نیز رابطه خوبی ندارد که اظهارات اخیر رازق مبنی بر ناتوانی دولت در برکناری‌اش، واکنش وزارت داخله را نیز برانگیخت. البته رابطه حسنه رازق با سران حزب جمعیت به خصوص عطامحمد نور والی بلخ و حلقه حامد کرزی نیز پنهان نیست. جنرال یا ژنرال عبدالرازق دشمنان فراوانی دارد که طالبان را باید در صدر آن قرار داد. او در 12 سنبله 1396 به رادیو آزادی گفت که “تاکنون 35 بار مورد سوءقصد قرار گرفته که چندبار آن با مجروحیت نیز همراه بوده است.” به رغم آن که او از این حوادث جان سالم بدر برده اما اکنون با اضطراب و استرس فراوانی دست و پنجه نرم می‌کند. رازق در حال حاضر به مدت سه سال باید داروهای ضد استرس مصرف کند. حادثه دیروز که یک سوءقصد دیگر به جانش بود، بیش از پیش بر مشغولیت فکری او افزود. عامل ترور عبدالرازق که خود را خبرنگار محلی معرفی کرده بود، قصد داشت با استفاده از مواد منفجره جاسازی شده در داخل میک یا میکروفون، او را هدف قرار دهد که موفق نشد. همان‌طور که در اول ذکر شد، رازق یک نابغه سیاسی و نظامی نیست اما او را باید به عنوان یکی از چهره‌های تاثیرگذار در تاریخ معاصر افغانستان دانست.

محمد مرادی